Design empatyczny jest słusznie uznawany za jedną z najważniejszych współczesnych dziedzin projektowych i nie tylko. Umiejętność obserwacji konsumentów i spoglądania na świat z ich perspektywy pozwala tworzyć produkty lepiej dostosowane do potrzeb użytkowników, a zatem takie, które mają większe szanse na dobrą sprzedaż. Zadaniem szeroko pojętego designu empatycznego nie powinno być jednak tylko zaspokajanie potrzeb uprzywilejowanych grup społecznych, generowanie zysków dla firm i wypuszczanie na rynek nieco zmodyfikowanych wersji tych samych produktów. Czy designerzy naprawdę powinni marnować swój potencjał na projektowanie kolejnych krzeseł i foteli? Chcąc stawić czoła największym wyzwaniom współczesności, powinniśmy wrócić do korzeni empatii.

U podstaw empatii leży bowiem zdolność współodczuwania i wczuwania się w perspektywę innych ludzi, także tych, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji.

Zróżnicowane projekty z dziedziny designu, architektury, technologii oraz usług, które są przykładami takiego podejścia do projektowania będziecie mogli zobaczyć podczas Gdynia Design Days 2018 (6-15 lipca) na wystawie „Empatia, teraz!”, której kuratorem jest Michał Bachowski z F5. Poniżej 6 projektów z Polski, które się tam znajdą. Reszta do zobaczenia w Gdyni.

1. ICOON for refugees, proj. Gosia Warrink

Słownik obrazkowy pozwalający przełamywać bariery językowe uchodźcom i tym, którzy chcą się z nimi porozumieć.

Gosia Warrink, polska projektantka mieszkająca w Berlinie, stworzyła słownik obrazkowy ICOON z myślą o podróżnikach. W 2015 roku publikację zaczęły jednak zamawiać organizacje pomagające uchodźcom i migrantom. Wtedy projektantka postanowiła opracować wersję dostosowaną do ich potrzeb – tak powstał kieszonkowy słownik i aplikacja ICOON for refugees. Znajduje się w nim w sumie 1200 uniwersalnych symboli podzielonych na 12 kategorii tematycznych, takich jak m.in. zdrowie, higiena, jedzenie czy transport. Dzięki nim można np. zapytać, gdzie jest szpital, stacja kolejowa lub punkt z ciepłymi ubraniami, wskazując piktogram. Do tej pory wśród uchodźców i migrantów rozdano około 75 tys. takich słowników. Ich druk sfinansowano w ramach kampanii crowdfundingowej.

2. Domek z Kart, proj. Jerzy Łątka (archi-tektura.eu)

Tanie, tymczasowe domy wykonane z materiałów pochodzenia papierowego, projektowane m.in. z myślą o poszkodowanych przez katastrofy naturalne.

Domek z Kart to tymczasowe schronienie wykonane w ponad 80 proc. z materiałów pochodzenia papierowego, w którym mogą zamieszkać np. poszkodowani przez katastrofy naturalne. Prototyp o powierzchni 12 m2 jest częścią większego zespołu mieszkaniowego. Konstrukcja opiera się na prefabrykowanych komponentach wykonanych z tektury oraz panelach ściennych i dachowych. Proces budowy jest łatwy i szybki, a ciężar oraz objętość komponentów w transporcie ograniczone są do minimum. Autorem projektu jest Jerzy Łątka, architekt związany z Wydziałem Architektury Politechniki Wrocławskiej. Zajmuje się architekturą społeczną, a także wykorzystywaniem papieru i jego pochodnych do realizacji nowatorskich konstrukcji. W roku 2013 został zaproszony na staż naukowy do studia eksperta od architektury papierowej – Shigeru Bana.

3. Kuchnia Konfliktu, proj. Jarmiła Rybicka

Przedsiębiorstwo społeczne tworzące przestrzeń do integracji i dialogu dla uchodźców w Polsce, dające im miejsca pracy oraz szansę podzielenia się kuchnią swoich regionów.

Kuchnia Konfliktu to warszawski bar serwujący potrawy z regionów świata objętych konfliktem, który jest też przestrzenią integracji i dialogu. Miejsce funkcjonuje na zasadzie przedsiębiorstwa społecznego, które daje pracującym tam uchodźcom i uchodźczyniom to, czego najbardziej im potrzeba, czyli: bezpieczne zatrudnienie na godnych i legalnych warunkach, szkolenia zawodowe oraz szansę zawiązania relacji w nowym miejscu. Kuchnia daje także nowo przybyłym okazję do podzielenia się swoją kulturą i stanowi płaszczyznę integracji z mieszkańcami stolicy. Dotychczas pracowało w niej ponad 20 uchodźców i migrantów o różnej przeszłości. Kilku osobom pomogła wyjść z bezdomności, z kolei inne przeprowadziła przez gąszcz procedur umożliwiających legalny pobyt w naszym kraju.

4. Niewidzialni, proj. Grupa Walk dla Fundacji Kapucyńskiej

Książka napisana przez bezdomnych, którą można przeczytać tylko na mrozie, wczuwając się w ich sytuację.

Niewidzialni to książka, która pozwala nie tylko dostrzec ludzi bezdomnych, ale także wczuć się w ich sytuację. Ma nieatrakcyjną formę, bez kolorowej okładki i tytułu – na półce księgarni pozostałaby niezauważona i pominięta. Podobnie jak osoby bezdomne, których całym dobytkiem jest niekiedy szary karton. Jest jednak wyjątkowa, nie tylko ze względu na swoją surową oprawę. Chcąc zapoznać się z treścią, należy opuścić ogrzewane mieszkanie i wyjść na mróz. Dopiero niska temperatura, towarzysząca na co dzień osobom bezdomnym, odsłania treść zapisaną na kartach. Znajdują się na nich wspomnienia, opisujące codzienność wiersze, reportaż, a nawet sztuka teatralna. Ich autorami są osoby bezdomne – podopieczni Fundacji Kapucyńskiej.

5. eve Sleep, proj. Jaś Bagniewski, Kuba Wieczorek

Marka sprzedająca materace przez internet, która przekazuje swoje produkty domom dziecka i ośrodkom opieki nad bezdomnymi. 

Marka eve Sleep powstała w 2015 r. w Londynie, ale to spółka o polskim rodowodzie. Jej założyciele, Jaś Bagniewski i Kuba Wieczorek, postanowili sprzedawać w sieci wysokiej jakości materace. Twórcy firmy dali klientom 100 dni na testowanie produktu we własnym domu, w czasie których można go zwrócić za darmo. Pomysł chwycił, a eve Sleep do dziś sprzedała ponad 70 tys. materacy. Model biznesowy firmy sprawia, że około 11 proc. testowanych produktów jest zwracanych, co nie znaczy, że się marnują. We Francji aż 75 proc. zwracanych materacy eve Sleep trafia po rewitalizacji do organizacji Emmaüs du Cher, która rozdysponowuje je pomiędzy potrzebujących, w tym także bezdomnych. W Polsce firma niedawno przekazała 100 materacy Fundacji Radość, która pomaga dzieciom znajdującym się w trudnej sytuacji.

6. Otwarta szkoła w Jacmel

Projekt: Katarzyna Dąbkowska, Jerzy Mazurkiewicz, Marta Niedbalec, Łukasz Piasta, Kamil Rusinek, Maciej Siuda, pod roboczą nazwą GRUPA PROJEKTOWA BALON

Po trzęsieniu ziemi, które nawiedziło Haiti w 2010 roku, Fundacja Polska-Haiti podjęła zobowiązanie wybudowania nowej szkoły dla dzieci w Jacmel. Jej projekt został wyłoniony z konkursu, w którym zwyciężył zespół pod roboczą nazwą GRUPA PROJEKTOWA BALON. Zaproponowany koncept jest ekonomiczny pod względem realizacji, ale jednocześnie oferuje bogate, niestandardowe wnętrze, przyjazne dzieciom i rozbudzające ich wyobraźnię. Podłużny parterowy budynek dopasowuje się do nachylenia działki schodkową zabudową. Rozczłonkowanie go na wiele elementów umożliwia dowolne etapowanie, tworzy optymalny układ konstrukcyjny dla zjawisk sejsmicznych, jak również doświetla wnętrze sal lekcyjnych. Duży nacisk położono na ekologię budynku i wykorzystanie intensywnych opadów deszczu występujących na Haiti. Dachy na różnych wysokościach zbierają wodę opadową, która następnie wykorzystywana jest w sanitariatach.

Na wystawie „Empatia, teraz!” zobaczycie, że zdolność współodczuwania i wczuwania się w perspektywę innych ludzi może pomóc w tworzeniu lepszych rozwiązań dla ponad 65 mln ludzi zmuszonych do opuszczenia swoich domów, których jest obecnie więcej niż po II Wojnie Światowej. Twórcy wystawy przyglądają się również problemom poszkodowanych przez katastrofy naturalne, których liczba w 2016 roku przekroczyła 550 mln i prawdopodobnie będzie nadal rosła w wyniku postępujących zmian klimatycznych. Nie zapominają także o milionach mieszkańców miast, którzy ze względu na rosnące ceny nieruchomości mają coraz większe problemy ze znalezieniem lokum pozwalającego na godne życie. Projekty z dziedziny designu, architektury, technologii oraz usług zaprezentowane na wystawie „Empatia, teraz!” mają zachęcić was do samodzielnego angażowania się w empatyczne inicjatywy. To bardzo ważne, szczególnie w dobie kryzysu postaw empatycznych, na którym kapitał polityczny zbijają populiści cynicznie wykorzystujący międzynarodowe problemy.

Gdynia Design Days 2018 odbędzie się w dniach 6-15 lipca. Pełny program festiwalu można znaleźć na gdyniadesigndays.eu.