Uniwersalny dochód podstawowy (UBI) to nienowa koncepcja, a dotychczasowe testy z tym modelem finansów publicznych dowodzą, że pobudza on gospodarkę. Pomysł na UBI jest bardzo prosty – to długoterminowe comiesięczne płatności gotówkowe, które tworzą tzw. siatkę bezpieczeństwa dla beneficjentów. Pomysł zyskał na znaczeniu w ubiegłym roku, gdy wiele gospodarstw domowych odczuło finansowe skutki pandemii.

Podobną ideą do UBI jest program gwarantowanego dochodu. Różnicą jest to, że dedykowany jest wybranej części społeczności miasta, a nie wszystkim obywatelom. Grupy wybierane są losowo lub na podstawie lokalizacji, poziomu zamożności czy wykonywanego zawodu. Powstało wiele organizacji, których działania oscylują wokół tematyki gwarantowanego dochodu. Mayors for a Guaranteed Income została założona w 2020 roku i zrzesza ponad 40 burmistrzów amerykańskich miast. Dziewięć z nich już testuje program pilotażowy. Miasta członkowskie mogą ubiegać się o dofinansowanie do 500 tys. dolarów na swoje własne wersje programów. Pieniądze pochodzą z darowizny dyrektora generalnego Twittera Jacka Dorseya, która wynosi aż 15 mln.

Aktywiści z Income Movement są w stałym kontakcie z władzami miejskimi i organizują marsze popularyzujące ideę UBI. Economic Security Project to z kolei organizacja non-profit, której działania pomagają w pozyskaniu gwarantowanego dochodu.

Kalifornijskie Stockton ma już za sobą jeden program pilotażowy, który zapewnił 125 mieszkańcom comiesięczne finansowanie w wysokości 500 dolarów wypłacane przez 2 lata.

Uczestnicy zostali wybrani losowo spośród rodzin, gdzie dochód gospodarstwa domowego był niższy niż średnia Stockton. Wyniki programu pilotażowego zostały opublikowane w marcu. Okazało się, że gwarantowany dochód skutkował wyższym wskaźnikiem zatrudnienia w pełnym wymiarze godzin.

Dodatkowe finansowanie pozytywnie wpłynęło też na zdrowie psychiczne beneficjentów – uczestnicy rzadziej skarżyli się na niepokój i depresję oraz zgłaszali mniejsze zmęczenie i poprawę samopoczucia.

Kolejnym miastem w Kalifornii, które wykazało zainteresowanie tego typu programami, jest Compton. Compton Pledge został ogłoszony w październiku – od tamtej pory 800 rodzin otrzymuje co miesiąc od 300 do 600 dolarów. Osoby biorące udział w programie to przede wszystkim mieszkańcy bez regularnego, stałego i legalnego dochodu, imigranci o różnym statusie prawnym oraz byli więźniowie. Compton przewiduje, że w ciągu dwóch lat trwania projektu wyda 9 milionów dolarów. Również pobliskie Oakland przygotowuje się do przetestowania dochodu gwarantowanego. Pomysł został zaprezentowany w marcu i ma zapewnić setkom rodzin o niskich dochodach 500 dolarów miesięcznie przez 18 miesięcy. Aby się zakwalifikować, w rodzinie musi być co najmniej jedno dziecko w wieku poniżej 18 lat. Uczestnicy są wybierani losowo, a program jest w całości finansowany przez prywatnych darczyńców, którzy w marcu tego roku zebrali 6,75 mln dolarów.

Kalifornijskie hrabstwo Marin ma w planie wprowadzenie własnego programu dedykowanego kobietom o kolorze skóry innym niż białym, które wychowują co najmniej jedno dziecko. Według Marin Community Foundation pierwsza runda pilotażowa skupia się na osobach stojących w obliczu największej liczby wyzwań – niskie dochody, małe dzieci oraz codzienne przejawy jawnej i ukrytej dyskryminacji rasowej.

W Denver (Kolorado) program koncentruje się na pomocy ludziom bezdomnym.

Podobne programy były, są lub będą przeprowadzane także w Los Angeles, hrabstwie Santa Clara w Kalifornii, Gainesville na Florydzie, Atlancie, Chicago, Gary w Indianie, Chelsea i Cambridge w Massachusetts, St. Paul w Minnesocie, Jackson w Mississippi, Newark i Paterson w New Jersey, Pittsburghu w Pensylwanii, Columbii w Karolinie Południowej, Richmond w Wirginii i Tacomie w Waszyngtonie. A lista nie jest jeszcze zamknięta – szacuje się, że do programu dołączy wiele innych amerykańskich miast.

Zdjęcie główne: by Sharon McCutcheon on unsplash.com
Tekst: Marta Zinkiewicz