Nowe badanie sugeruje, że obcowanie ze sztuką abstrakcyjną może powodować wymierne zmiany poznawcze u widzów, a to zwiększa ich psychologiczny dystans do dzieła. Nazywany jest on inaczej mentalnym dystansem – budujemy go między sobą a innymi ludźmi, rzeczami czy wydarzeniami. Ogólnie mamy tendencję do postrzegania abstrakcyjnych pojęć jako bardzo odległych, a konkretnych myśli jako bardzo bliskich. Podobnie wydarzenia, o których wiemy, że odbędą się jutro, są dla nas często bardziej prawdziwe niż te, które są zaplanowane na przyszły rok. Załóżmy, że masz spędzić dzień ze znajomymi na gokartach. Jeśli wiesz, że to wydarzenie odbędzie się za miesiąc, pewnie w tym momencie skupiasz się na tym, że będziesz się dobrze bawić i miło spędzisz czas. Jeśli wiesz, że to spotkanie odbędzie się już jutro, zapewne zastanawiasz się już nad czymś innym – nad drobnymi szczegółami, takimi jak sposób dotarcia na miejsce czy godzina, o której będziesz musiał skończyć pracę.

Pierwsze zdarzenie jest odległe psychologicznie i czasowo, dlatego mamy tendencję do postrzegania go jako abstrakcyjne – w drugim przypadku jest odwrotnie.

Naukowcy przeprowadzili eksperyment dotyczący sztuki abstrakcyjnej. Zebrali 840 osób, aby sprawdzić, jak psychologicznie blisko lub daleko ją postrzegają. Badanych poproszono o przyglądanie się dziełom sztuki zdefiniowanym jako czysto abstrakcyjne, mające jasno określony przedmiot lub częściowo abstrakcyjne z definiowalnym przedmiotem. Następnie poproszono ich, aby wyobrazili sobie, że to oni decydują o tym, na jakiej wystawie chcą umieścić dany obraz. Dzieło sztuki mogli zaprezentować w galerii w najbliższej okolicy lub w sąsiednim stanie w USA, zrobić to jutro lub za rok.

Badane osoby znacznie częściej wybierały opcję umieszczenia abstrakcyjnej pracy w dalekiej galerii w przyszłości. Skłonność do kojarzenia sztuki abstrakcyjnej z odległymi miejscami lub czasami, nawet po skontrolowaniu, jak bardzo ludziom podobał się dany obraz, wskazuje, że mamy tendencję do utrzymywania psychologicznego dystansu między sobą a sztuką abstrakcyjną.

– Sztuka ma wpływ na nasz ogólny stan poznawczy, który wykracza poza to, jak bardzo nam się coś podoba, zmieniając sposób, w jaki postrzegamy wydarzenia i podejmujemy decyzje – twierdzi Daphna Shohamy, współautorka badania.

Z tego badania, opublikowanego w Proceedings of the National Academy of Sciences, płyną podobne wnioski, co z poprzednich badań dotyczących interakcji ludzi ze sztuką abstrakcyjną. Jedno z nich, przeprowadzone w 2011 roku, śledziło ruchy gałek ocznych osób oglądających prace Jacksona Pollocka.

Okazało się, że gdy ludzie szukają znaczenia i sensu w dziele, mają tendencję do patrzenia np. na obraz całościowo, a jeśli mają kontakt ze sztuką, która przedstawia coś konkretnego – skupiają się na drobnych szczegółach.

Chociaż to badanie nie rozstrzygnie żadnych debat w dziedzinie estetyki ani nie zamieni każdego w miłośnika sztuki nowoczesnej, może doprowadzić do zrozumienia, w jaki sposób sztuka wpływa na widza i posłużyć jako przypomnienie, jak duże znaczenie ma sztuka i piękno dla ludzi.

Tekst: MZ