Przez lata uważno, że nasze mitochondria czyli elektrownie komórkowe wyjątkowo szybko się psują, gromadząc mutacje w błyskawicznym tempie, zwłaszcza wraz z wiekiem. Najnowsze badania opublikowane w sierpniu tego roku w Science Advances znacząco korygują ten obraz.

Wykonane z użyciem dużo dokładniejszych technik sekwencjonowania pokazały że mutacji w mtDNA jest mniej, niż sądziliśmy, a przynajmniej mniej w kluczowych komórkach rozrodczych kobiet.

Naukowcy analizujący pojedyncze oocyty nie znaleźli wyraźnego wzrostu liczby zmian genetycznych wraz z wiekiem dawczyń, co sugeruje, że te komórki albo lepiej naprawiają uszkodzenia, albo przechodzą rodzaj naturalnej selekcji, która „odsiewa” najbardziej szkodliwe warianty. Skąd więc wcześniejsze, bardziej alarmujące wyniki? Część wynikała z ograniczeń metod – starsze protokoły potrafiły mylić realne mutacje z artefaktami powstającymi podczas przygotowania próbek albo z „szumem” pochodzącym z fragmentów mitochondrialnego DNA wplecionych w genom jądrowy. To nie znaczy, że problem znika: w wielu tkankach ciała mutacje mitochondrialne nadal narastają z wiekiem, tylko tempo i skala tego zjawiska są bardziej zróżnicowane, niż wcześniej zakładano.

Sedno nowych ustaleń jest więc proste i pocieszające: nasze komórki, a zwłaszcza komórki rozrodcze, radzą sobie lepiej, niż sądziliśmy, a część czarnych scenariuszy była efektem niedoskonałych pomiarów.

Dla medycyny rozrodu i oceny ryzyka chorób zależnych od mtDNA to dobra wiadomość. Sugeruje stabilniejszy „pakiet startowy” dla kolejnego pokolenia. Czynnik mitochondrialny prawdopodobnie mniej ogranicza płodność i zdrowie potomstwa, niż sądziliśmy. To może oznaczać, że wraz z wiekiem kobiet nie narasta istotnie dodatkowe ryzyko wynikające akurat z samego mtDNA – przynajmniej nie tak, jak sugerowały starsze, mniej precyzyjne pomiary. Nie zmienia to jednak dwóch kluczowych faktów: po pierwsze, rezerwa jajnikowa i jakość komórek jajowych maleją z wiekiem, co przekłada się na trudniejsze zajście w ciążę; po drugie, rosną ryzyka niezwiązane z mtDNA, zwłaszcza nieprawidłowości liczby chromosomów w komórce jajowej (np. aneuploidie), częstsze poronienia oraz większa częstość powikłań położniczych (np. nadciśnienie ciążowe, cukrzyca ciężarnych).