Pierwszy człowiek pojawił się na Ziemi ok. 2,5 mln lat temu. Ludzie jedzą mięso od co najmniej 2,4 mln lat. Świadczą o tym m.in. ślady nacięć na odnalezionych podczas wykopalisk kościach zwierząt, zachowane narzędzia oraz analizy zębów naszych przodków. Podczas gdy Homo habilis i Homo rudolfensis prawdopodobnie od czasu do czasu zjadali jedynie jaszczurkę lub szczątki pozostawione przez inne drapieżniki, Homo erectus był myśliwym.

Już w połowie lat 50. XX wieku paleoantropolog Raymond Dart stwierdził, że nasi pierwsi przodkowie polowali na zwierzęta, aby przetrwać na jałowej afrykańskiej sawannie. Z kolei w latach 90. Leslie Aiello i Peter Wheeler zaczęli zastanawiać się nad inną kwestią. Chcieli znaleźć odpowiedź na pytanie, skąd pierwsi ludzie czerpali energię do tego, by ich mózg mógł stale się rozwijać i rosnąć. Jego objętość u Homo rudolfensis wynosiła około 750 cm sześciennych, u Homo erectus było to już 1250 cm sześciennych. Neandertalczycy żyjący kilkadziesiąt tysięcy lat temu w Europie osiągnęli imponujące 1680 cm sześciennych objętości mózgu. Obecnie ma on przeciętnie między 1330 cm sześciennych u kobiet i 1440 cm sześciennych u mężczyzn.

Choć ludzki mózg stanowi zaledwie kilka procent całkowitej masy ciała, zużywa nawet 1/5 naszej energii.

Z tego powodu wielu naukowców twierdziło, że to właśnie mięso – a w szczególności podroby – mogło zapewnić naszym przodkom właściwą ilość składników odżywczych, białka i tłuszczów do odpowiedniego rozwoju. Ich zdaniem człowiek jest urodzonym mięsożercą. Co więcej, panowanie nad ogniem, rozwój języka, geneza podziału pracy, początek hierarchii społecznych, a nawet pojawienie się kultury można – zdaniem niektórych – wiązać z polowaniem i jedzeniem mięsa. W związku z tym wegetarianizm jest nienaturalny i być może nawet szkodliwy dla zdrowia. Jednak coraz częściej eksperci reprezentujący różnorodne dziedziny nauki, takie jak paleoantropologia czy dietetyka, kwestionują tę ideę.

W badaniu przeprowadzonym w 2022 roku grupa naukowców z George Washington University i Muzeum Historii Naturalnej w Waszyngtonie pochyliła się nad hipotezą, że to ‘mięso uczyniło nas ludźmi’. Zebrali dane z 59 stanowisk z 9 głównych obszarów badawczych w Afryce Wschodniej, dotyczących okresu od 2,6 do 1,2 mln lat wstecz. Naukowcy stwierdzili, że archeologiczne dowody na spożycie mięsa wśród naszych przodków gwałtownie rosną, gdy przyglądamy się skamieniałościom z okresu Homo erectus. Odkryli, że tendencja ta odzwierciedla skupienie nauki na tym okresie rozwoju ewolucyjnego. To z tego czasu zebrano po prostu więcej materiału, który nie daje nam pełnego wglądu w całą ewolucję.

Richard Wrangham z Harvardu poszedł o krok dalej. Twierdzi, że największa rewolucja w żywieniu człowieka nastąpiła nie wtedy, gdy zaczęliśmy jeść mięso, ale gdy nauczyliśmy się gotować. Mówi, że rozdrabnianie i podgrzewanie żywności powoduje, że jest ona ‘wstępnie trawiona’, dzięki czemu nasze ciała muszą zużywać mniej energii na jej rozkład.

To gotowana żywność była w stanie zapewnić mózgowi więcej energii w krótszym czasie.

W historii ludzkości mięso nigdy nie wyparło innych składników diety, zawsze ją uzupełniało. W toku ewolucji ludzie zawsze konsumowali to, co było dla nich dostępne. Zatem to nie spożycie mięsa czyni nas ludźmi, ale raczej nasza ogromna zdolność adaptacji metabolicznej. Mięso było swego rodzaju dodatkiem do codziennej diety. Ludzie, w przeciwieństwie do wielu zwierząt, potrafią pozyskiwać żywność z różnych źródeł w swoim środowisku, co zapewnia im przetrwanie. Możemy spalać węglowodany, ale także metabolizować kwasy tłuszczowe. Dzięki temu możemy – przynajmniej częściowo – przejść z diety opartej na cukrze na dietę ketogeniczną.

To, jak jedli ludzie tysiące lat temu, jest nieporównywalne do tego, jak odżywiamy się dzisiaj.

Dostępność, skład i sposób przygotowania pożywienia uległy ogromnym zmianom, odkąd pierwsi ludzie upodobali sobie mięso. Nie musimy już spędzać pół dnia na tropieniu zwierzęcia. Nowoczesne metody hodowli znacznie zwiększyły zawartość składników odżywczych w pokarmach roślinnych. Z biegiem czasu nauczyliśmy się gotować nasze jedzenie tak, aby było łatwiejsze do strawienia i bogatsze w składniki odżywcze. Po raz pierwszy w historii ewolucji człowieka ludzie spożywają więcej kalorii niż są w stanie spalić w ciągu dnia. Dzisiaj widzimy, że wysokie spożycie mięsa może nawet skrócić życie i przyczyniać się do wielu chorób, takich jak cukrzyca, nowotwory i dolegliwości sercowo-naczyniowe.

Tekst: MZ