Całkowity wskaźnik płodności w Chinach spadł z 1,6 żywych urodzeń na kobietę w 2017 roku do 1,3 w 2020 roku. Z powodu tej zmiany roczny wskaźnik wzrostu populacji Chin spadł do najniższego jak na razie poziomu – poniżej 0,3 proc. w 2020 roku. Chiński rząd ogłosił decyzję o wdrożeniu polityki trojga dzieci (czyli pozwalającej na maksymalnie trójkę dzieci) w maju 2021 roku. Obawy związane ze spadkiem dzietności i liczby ludności zmusiły do porzucenia półwiecznej polityki jednego dziecka pierwotnie wdrożonej w celu ograniczenia populacji. Teraz odbija się ona czkawką – od połowy lat 90. w Chinach zaszły zmiany społeczne, ekonomiczne i kulturowe, które spowodowały mniejsze zainteresowanie potomstwem. Chińczycy bardziej cenią sobie teraz wolność i pieniądze, jakie wiążą się z bezdzietnością.

Japonia odnotowuje jeden z najszybszych spadków populacji na świecie. Rząd zezwolił na przyjęcie większej liczby zagranicznych pracowników, co ma zapewnić, że w kraju nie zabraknie pielęgniarek, rolników czy mechaników. Jednakże nie wiadomo, czy ta strategia będzie skuteczna, skoro imigranci zazwyczaj nie mogą zostać stałymi mieszkańcami Japonii. Często nie mogą nawet sprowadzić ze sobą swoich rodzin. Dlatego Japończycy wprowadzają też rozwiązania pieniężne. Liczba urodzeń wzrosła w niektórych częściach kraju – tam, gdzie rodzice otrzymują zasiłki bez zobowiązań na każde dziecko. Wzrost urodzeń nastąpił np. w mieście Ama, gdzie zasiłki zaczynają się od około 100 tys. jenów (prawie 3,6 tys. złotych) na pierwsze dziecko i dochodzą do około 1 mln jenów (prawie 36 tys. złotych) na czwarte. W 2019 roku ówczesny premier Shinzo Abe zniósł opłaty za przedszkola w nadziei, że wspomoże to niektóre biedniejsze pary. Eksperci twierdzą jednak, że to o wiele za mało, a przyczyna niskiej dzietności i tak leży gdzie indziej. Chodzi o kult pracy – dla większości japońskich kobiet zrównoważenie pracy i rodziny nie wchodzi w rachubę, a przez to wiele z nich wybiera karierę zawodową zamiast dzieci.

Rodzice w Korei Południowej mają już dostęp do powszechnej bezpłatnej opieki nad dziećmi, dotowanych mieszkań i wielu pomocy pieniężnych, które obejmują miesięczny zasiłek w wysokości około 90 tys. wonów (300 zł) na każde dziecko w wieku poniżej 7 lat. Niektóre miasta oferują nawet dodatkowe korzyści, takie jak bezpłatny parking. Mimo to kraj nadal ma jeden z najniższych wskaźników dzietności na świecie. W zeszłym roku rząd Korei Południowej ogłosił plany zwiększenia wysokości zasiłków porodowych: kobiety w ciąży otrzymają ‘zasiłek gratulacyjny’ w wysokości trochę ponad 1 mln wonów (3,6 tys. zł), a następnie około 2,1 mln wonów (7 tys. zł) przy porodzie i 325 tys. wonów (1 tys. zł) miesięcznie przez pierwszy rok życia dziecka. Mimo to wiele młodych par twierdzi, że niebotycznie wysokie ceny mieszkań i obawy przed zaległościami w karierze przechylają szalę na korzyść bezdzietności. – Moje zdanie nie zmieni się, gdy dodatkowe kilkaset wonów wpłynie na nasze konta bankowe – powiedziała 33-letnia Kim Seung-pyo dla South China Morning Post. – Jeśli kiedykolwiek zdecydują się dać nam 100 milionów wonów [330 tys. zł] na dziecko, to będzie zupełnie inne pytanie.

Photo by Spencer Chow on Unsplash.

Jednym z krajów, w którym nastąpił gwałtowny wzrost współczynnika dzietności, są Czechy. Skala wzrostu jest częściowo spowodowana odbiciem się tej liczby z bardzo niskiego punktu – około 20 lat temu wskaźnik urodzeń w Czechach osiągnął najniższy poziom po upadku Związku Radzieckiego. Jednocześnie wzrastał też wiek, w którym czeskie kobiety rodziły pierwsze dziecko. Gwałtowny wzrost dzietności od tego czasu przypisuje się poprawie stabilności gospodarczej i politycznej, wyrównaniu średniego wieku młodych matek oraz wsparciu udzielanemu rodzicom, zwłaszcza w formie gotówki i ulg podatkowych. W połowie 2000 roku Czechy zaczęły dawać rodzicom łącznie około 216 tys. koron (39 tys. zł) na dziecko w miesięcznych ratach gotówkowych. Dziś ten zasiłek wynosi łącznie około 300 tys. koron (54,6 tys. zł), czyli prawie tyle, ile czescy pracownicy zarabiają średnio rocznie po opodatkowaniu.

W Rosji jest za to znacznie gorzej. Spadająca dzietność przyprawia Putina o zawrót głowy. Przez prawie dwie dekady rząd zachęcał ludzi do zakładania rodzin wielodzietnych, oferując ‘kapitał macierzyński’, jednorazową wpłatę w wysokości około 454 tys. rubli (24,4 tys. zł), którą można przeznaczyć na wydatki takie jak edukacja lub mieszkanie. Wcześniej ten zasiłek był dostępny tylko dla rodzin z dwójką dzieci lub więcej, ale w ubiegłym roku Putin ogłosił, że będą się do niego kwalifikować wszyscy świeżo upieczeni rodzice. Przez pierwszą dekadę po wprowadzeniu ‘kapitału macierzyńskiego’ w 2007 roku liczba rodzin decydujących się na dwoje dzieci rosła, ale w 2017 roku wskaźnik urodzeń ponownie zaczął spadać, ponieważ wiele par z powodów ekonomicznych zdecydowało się w ogóle nie mieć dzieci. Putin obiecał również ulgi podatkowe dla rodzin wielodzietnych i wprowadził rządowe ubezpieczenie zdrowotne pokrywające koszty zapłodnienia in vitro kobietom, które mają trudności z zajściem w ciążę. Ale niektórzy Rosjanie uważają, że zachęty finansowe nie zbliżają się nawet do kosztów wychowania dziecka.

Estonia jest jednym z niewielu przypadków, w którym działania rządowe okazały się bardzo skuteczne. Jest to związane z kompleksowym systemem opieki społecznej w tym kraju. Estonia oferuje aż 1,5 roku w pełni płatnego urlopu rodzicielskiego, nawet więcej niż jej nordyccy sąsiedzi. Jak donosi estońska rozgłośnia publiczna, oddziały położnicze to ‘prawie magiczne miejsca’ z wannami, grupami ćwiczeniowymi, świetnym oświetleniem i możliwością słuchania ulubionej muzyki. Poród jest, rzecz jasna, darmowy. Co najważniejsze, Estonia już teraz ma niskie koszty utrzymania, a i tak oferuje rodzicom z trójką dzieci zasiłki – w wysokości około 530 euro (przy najniższej krajowej pensji 584 euro). Imigracja również odegrała pewną rolę: więcej osób przeprowadza się do Estonii, niż ją opuszcza. Chociaż pomogło to zrównoważyć spadki wzrostu populacji, zapewne nie będzie to trwały trend. Obecnie Estonia nie pozwala, aby całkowita liczba imigrantów każdego roku przekroczyła 0,1 proc. stałych mieszkańców kraju, co jest polityką mającą na celu ‘utrzymanie równowagi populacji’.

Photo by Matheus Frade on Unsplash.