Ostrożność rozumiana jako preferowanie unikania ryzyka, niecierpliwość, czyli silne pragnienie nagrody teraz, a nie później i lenistwo, czyli przekonanie, że potencjalna nagroda nie jest warta wysiłku, uważano za cechy niezmienne – zwłaszcza po osiągnięciu dorosłości – i w dużym stopniu dziedziczone. Nasze postawy wobec nich są wyjątkowe i charakteryzują nas jako jednostki. – Te cechy determinują sposób, w jaki ludzie podejmują decyzje i je egzekwują, negocjując kompromis między perspektywą nagrody a jej kosztem – tłumaczy Jean Daunizeau, badacz z francuskiego Narodowego Instytutu Zdrowia i Badań Medycznych.

Badania opublikowane w magazynie „PLOS Computational Biology” przez Daunizeau i jego kolegów wykazały jednak, że wspomniane cechy są dużo bardziej podatne na wpływ otoczenia, niż dotychczas sądzono.

Zespół prosił grupę 56 uczestników i uczestniczek o podjęcie szeregu decyzji, które pozwoliły na określenie poziomu ich lenistwa, cierpliwości i rozważności. W tym celu odpowiadali na pytania, na przykład, czy woleliby wziąć udział w loterii z 90-proc. szansą na małą wygraną czy 10-proc. szansą na wygranie dużej kwoty? Czy woleliby małą wygraną za trzy dni czy większą za trzy miesiące? Czy wybraliby zadanie, które będzie wymagało dużego wysiłku fizycznego, ale nagroda też będzie duża, czy raczej woleliby łatwiejsze zadanie, ale z mniejszą nagrodą? Następnie badani mieli oszacować, w jaki sposób na te same pytania odpowiedział inny uczestnik (najczęściej zakładali, że postawa innej osoby będzie podobna do ich własnej). W końcu pozwolono im zapoznać się z odpowiedziami, jakich udzielił drugi uczestnik. W rzeczywistości jednak odpowiedzi te konstruował algorytm, bazując na ich własnych odpowiedziach, a właściwie przeciwstawiając je.

Po tym nastąpiła druga runda odpowiedzi.

Okazało się, że postawy badanych uległy zmianie – zbliżając się do postaw fikcyjnych uczestników, stworzonych przez algorytm.

Autorzy twierdzą, że do tych zmian doszło w całości poza świadomością uczestników. Podświadome zmiany postawy mogą być jednym z wielu czynników, które przyczyniają się do naturalnego wyrównania zbiorowych ludzkich zachowań – mentalność stada. Mamy też tendencję do zakładania, że inni mogą posiadać jakąś formę prywatnej informacji o tym, jak najlepiej zachowywać się w danym kontekście społecznym.

Nie jest jeszcze jasne, w jaki sposób tego rodzaju 'zarażenie nastawieniem’ wypada w porównaniu z innymi formami informacji zwrotnej lub presji ze strony otoczenia, ani czy świadomość może nas przed tym zarażeniem uchronić. – Na przykład, jeśli twój leniwy szef nagradza cię za włożenie większego wysiłku w swoją pracę, to staniesz się mniej czy bardziej leniwy? – zastanawia się Daunizeau. – Nie wiemy też, co się stanie, jeśli ktoś uświadomi ci, że naśladujesz postawę swojego leniwego szefa. Daunizeau przyznaje, że niezbędne są dalsze badania tego problemu, ale odkrycie może już teraz być w pewnym stopniu przydatne. Choć unikanie leniwych członków rodziny lub niecierpliwych przyjaciół jak grypy wydaje się w tej sytuacji podejściem zbyt radykalnym, prawdopodobnie nie zaszkodzi większe skupienie na tym, by otaczać się ludźmi, których usposobienie i etykę pracy szanujemy lub podziwiamy.

Tekst: AvdB