Światowe ceny żywności wzrosły obecnie o prawie 33 proc. w stosunku do tego samego okresu rok wcześniej. Tak wynika z comiesięcznego indeksu cen żywności Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO), według którego od lipca tego roku ceny wzrosły jeszcze o 3 proc., osiągając poziom notowany ostatnio w 2011 roku, kiedy to zamieszki związane z cenami żywności przyczyniły się do obalenia rządów w Libii i Egipcie.

Taki indeks to miarodajne źródło śledzenia cen żywności, gdyż uwzględnia on już inflację.

Podczas gdy ceny nominalne dotyczą pieniężnego kosztu zakupu żywności na rynku, ceny skorygowane o inflację, czyli tzw. ‘prawdziwe ceny’, są znacznie istotniejsze dla bezpieczeństwa żywnościowego i pokazują, w jakim stopniu ludzie mają dostęp do pożywienia. Ceny wszystkich towarów i usług zwykle rosną szybciej niż średnie dochody. Inflacja oznacza, że ​​kupujący nie tylko muszą płacić więcej za żywność, ale i mają proporcjonalnie mniej pieniędzy do wydania.

Co zatem powoduje, że ceny żywności osiągają historyczne poziomy?

Ceny paliw, zła pogoda i pandemia COVID-19 – to główne czynniki, które wpłynęły na średnie międzynarodowe ceny żywności. Ceny różnych towarów rosną i spadają zarówno w oparciu o czynniki uniwersalne, jak i te specyficzne dla każdego towaru i regionu. Na przykład wzrost cen ropy, który rozpoczął się w kwietniu 2020 roku, wpłynął na ceny wszystkich towarów żywnościowych z indeksu FAO, zwiększając koszty produkcji i transportu żywności. Z kolei niedobory siły roboczej wynikające z pandemii zmniejszyły dostępność pracowników przy uprawach, zbiorach, przetwarzaniu i dystrybucji żywności, co jest kolejną powszechną przyczyną wzrostu cen towarów.

Pomimo globalnych wysiłków – które częściowo były odpowiedzią na cele wyznaczone zarówno przez Milenijne Cele Rozwoju ONZ, jak i późniejsze Cele Zrównoważonego Rozwoju, mające na celu zmniejszenie głodu – żywność stała się coraz mniej dostępna ze względu na swoją cenę.

Wskaźnik cen oleistych roślin jadalnych znacznie wzrósł od marca 2020 roku, głównie ze względu na wzrost cen olejów roślinnych o 16,9 proc. w latach 2019–2020. Według raportów FAO wynika to z rosnącego zapotrzebowania na biodiesel i z niesprzyjających warunków pogodowych. Drugą kategorią żywności, która najbardziej przyczynia się do ogólnego wzrostu cen, jest cukier. Tu znowu niesprzyjająca pogoda, a szczególnie wyjątkowo mroźna zima w Brazylii, ograniczyła podaż i zawyżyła ceny.

Zboża przyczyniły się w mniejszym stopniu do ogólnego wzrostu cen, ale ich dostępność na całym świecie jest szczególnie ważna dla bezpieczeństwa żywnościowego.

Pszenica, jęczmień, kukurydza, sorgo i ryż stanowią co najmniej 50 proc. światowego żywienia, a w krajach najbiedniejszych aż 80 proc. Światowe zapasy buforowe tych upraw kurczą się od 2017 roku, ponieważ popyt przewyższył podaż.

Przyczyny wahań cen konkretnych produktów są dość skomplikowane i różnorodne, jednak nie sposób nie zauważyć, jak często od 2000 roku nieprzewidywalna i niekorzystna pogoda była zgłaszane przez FAO jako przyczyna ‘zmniejszonych oczekiwań co do zbiorów’ czy ‘spadku produkcji’. Rzeczywisty wskaźnik cen zbóż zbliża się do poziomów, które w 2011 roku doprowadziły do zamieszek z powodu ceny chleba.

W związku z tym istnieje pilna potrzeba reakcji i rozwiązania problemu ciągłego stresu i niepokojów mieszkańców mniej zamożnych regionów.

Nasze możliwości technologiczne i organizacja społeczno-gospodarcza nie są w stanie skutecznie zarządzać nieprzewidywalną i niesprzyjającą pogodą. Bez radykalnych zmian załamanie klimatu będzie nadal ograniczać międzynarodowy dostęp do importowanej żywności, a wyższe ceny zmniejszą bezpieczeństwo żywnościowe. Potrzebujemy mądrych i nowoczesnych rozwiązań, ponieważ głodni ludzie podejmują radykalne kroki w celu zapewnienia sobie środków do życia – zwłaszcza tam, gdzie uważa się, że przywódcy zawiedli.

Zdjęcie główne: nrd/Unsplash.com
Tekst: Marta Zinkiewicz