Typowy obrazek z biura. W przeszklonej salce kilkoro pracowników rzuca pomysłami mającymi przynieść rozwiązanie problemu – wszystkie lądują w koszu. Postanawiają do tematu wrócić nazajutrz. Najprawdopodobniej klucz leżał tuż przed ich nosami. Jednak burza oderwanych od kontekstu mózgów zupełnie go przesłoniła.

Nie da się ukryć, że żyjemy w erze obsesji na punkcie innowacyjności oraz kreatywności.

Autorzy książki 'Inside the Box: A Proven System of Creativity for Breakthrough Results’ Drew Boyd i Jacob Goldenberg przez dekadę ankietowali kadry kierownicze firm z różnych kontynentów. Zadawali dwa pytania. Pierwsze polegało na określeniu w skali od 1 do 10 tego, jak ważna dla sukcesu danego przedsiębiorstwa jest innowacyjność. Drugie dotyczyło oceny (również w skali 1-10) zadowolenia z aktualnego poziomu innowacyjności firmy. W pierwszym przypadku większość odpowiedzi brzmiała 9 lub 10. W drugim poniżej 5. Skąd ta rozbieżność? Boyd i Goldenberg stwierdzają, że stoi za nią niezaspokojona chęć wiedzy na temat tego, w jaki dokładnie sposób powstają nowe pomysły.

Kreatywność napędzająca innowacje uchodzi za siłę nieustrukturyzowaną, niepodlegającą regułom ani wzorom. Jako kliszę wpycha się ją wszędzie, gdzie się da, najczęściej w formie dewizy 'myśl nieszablonowo’ (outside the box).

Na czym owa nieszablonowość polega? Na tworzeniu szaleńczych analogi do rzeczy niemających nic wspólnego z produktem lub usługą, których dotyczyć ma innowacja – przekonują Boyd z Goldenbergiem.

Najprawdopodobniej samo wyrażenie 'outside the box’ zyskało popularność z powodu zagadki 'dziewięciu kropek’ (nine dots puzzle). W latach 70. i 80. konsultanci ds. zarządzania na wstępie rzucali swoim klientom wyzwanie, aby połączyli oni dziewięć kropek czterema liniami bez odrywania długopisu od kartki. Rozwiązanie tej łamigłówki wymaga wyjścia poza szablon narzucony przez prostokątny układ kropek – pojawia się pokusa narysowania pudełka, co stanowi, jak się okazuje, ślepą uliczkę. Nie zawsze jednak pudełko prowadzi do spudłowania.

Innym podejściem do rozwiązywania problemów i tworzenia innowacji jest myślenie wewnątrz przysłowiowego pudełka (inside the box), a nie poza nim.

Kreatywność może rodzić się również podczas koncentrowania się na wewnętrznych aspektach sytuacji lub problemu, podczas zawężania spektrum możliwości, a nie jego poszerzania.

Na tym właśnie polega systematyczne myślenie wynalazcze (systematic inventive thinking). Koncepcja ta powstała jako rozwinięcie Teorii Rozwiązywania Innowacyjnych Zadań, którą w latach 40. XX wieku wraz ze współpracownikami opracował rosyjski inżynier Genrich Altshuller. W poszukiwaniu formuły innowacji badacze przeanalizowali ponad 200 tys. patentów wynalazczych i na ich podstawie sformułowali 40 zasad innowacyjności, które później stworzyły równanie kreatywności zwane właśnie Teorią Rozwiązywania Innowacyjnych Zadań (TRIZ). Systematyczne myślenie innowacyjne (SIT) stanowi jej praktyczne uproszczenie.

Punktem wyjścia dla myślenia inside the box wynikającego z opisanych teorii nie jest określony problem, lecz stworzenie abstrakcyjnej koncepcji, która staje się na niego odpowiedzią.

Dokonuje się tego przy użyciu elementów już istniejących w produkcie, problemie lub w ich bezpośrednim otoczeniu, czyli właśnie w metaforycznym pudełku. Poprzez ich reorganizację powstaje nowa forma dla czegoś znajomego, dzięki czemu to coś zaczyna spełniać nowe funkcje i odpowiadać na nowe potrzeby.

Boyd i Goldenberg podają przykład z butelką na mleko dla niemowląt, która w zależności od zmiany temperatury zawartości zmienia swój kolor. Dość szybko można znaleźć problem, na który ta koncepcja jest odpowiedzią – uniknięcie ryzyka poparzenia gorącym pokarmem ust i gardła dziecka. Gdyby jednak odwrócić sytuację i zadać pytanie: jak rozwiązać problem niebezpieczeństwa poparzenia niemowlaka gorącym mlekiem, to dojście do rozwiązania z butelką zajęłoby sporo czasu, o ile w ogóle by nastąpiło. Autorzy 'Inside the Box…’ przedstawiają kilka technik myślenia inside the box, które w większości budzą skojarzenia z operacjami wykonywanymi na matematycznym równaniu:

Odejmowanie

Usuwanie pozornie istotnych elementów. Wiele innowacyjnych produktów powstało poprzez zredukowanie zawartości lub formy innych. Przykładem jest Walkman Sony, który powstał jako magnetofon pozbawiony funkcji nagrywania. Z kolei zupa w proszku powstała w wyniku… pozbawienia tradycyjnej zupy wody. Usunięcie gniazda słuchawkowego w iPhone napędziło rozwój i wzrost popularności bezprzewodowych słuchawek AirPods.

Dodawanie

Łączenie zadań i funkcji. Największa na świecie firma produkująca torby podróżne Samsonite wykorzystała ujednolicenie zadań, aby wejść na rynek plecaków szkolnych. Zamiast wyściełać paski jak inne firmy, Samsonite stworzyła sposób na wykorzystanie dużej wagi jako korzyści dla wygody. Paski są tak ukształtowane, że delikatnie dociskają się do ramion noszącego w strategicznie rozmieszczonych punktach shiatsu, zapewniając kojące uczucie masażu. Im cięższa zawartość, tym głębsze doznania i większa ulga w stresie dla użytkownika. Innym przykładem łączenia zadań jest mechanizm Captcha, który służy poprzez odczytywanie liter o zawiłych czcionkach udowadnianiu serwisom internetowym, że użytkownik nie jest botem. Jednocześnie jest to sposób na transkrypcję słów, których komputerowy skaner nie jest w stanie zdekodować w procesie cyfryzacji dawnych dokumentów. Warto wspomnieć jeszcze o standardzie połączenia USB-C, które umożliwia przesyłanie danych oraz zasilanie urządzenia za pomocą jednego kabla, oczyszczaczach powietrza Dyson, które mogą zarówno chłodzić, jak i ogrzewać pomieszczenie, czy o inteligentnych głośnikach odtwarzających dźwięk i zarazem nadsłuchujących głosowych poleceń.

Mnożenie

Zwielokrotnianie komponentów. W 1804 roku wynaleziono pierwszą wklęsło-wypukłą soczewkę aparatową, która stała się stałym elementem prostych bezogniskowych aparatów skrzynkowych np. legendarnego Kodaka Brownie. Jednak rosnąca profesjonalizacja fotografii sprawiła, że na podstawie tej prostej soczewki zaczęły powstawać inne, dające wszechstronniejsze efekty. Z kolei w 1971 roku Gillette wprowadziło w swoich maszynkach system golenia dwoma ostrzami, który pozwalał na dokładniejsze usuwanie zarostu. Obecnie w wyniku zwielokrotniania tego komponentu na rynku dostępne są jeszcze precyzyjniejsze modele wyposażone nawet w siedem ostrzy.

Dzielenie

Podział produktu na pojedyncze składniki i ich reorganizacja. Dobrym przykładem jest pilot od telewizora, który przejął funkcje wcześniej znajdujące się na panelu urządzenia, albo klimatyzatory, które na początku zawierały wszystkie elementy w jednej obudowie. Ich rozdzielenie pozwoliło na umieszczenie niektórych z nich na zewnątrz domu, co zmniejszyło hałas, a także pozwoliło zaoszczędzić miejsce w pomieszczeniu. Wyodrębnienie ekranu z laptopa pozwoliło stworzyć tablet. Zachowanie klawiatury przy jednoczesnym oddzieleniu jej od sprzętu dało takie urządzenie jak Microsoft Surface. Poprzez dzielenie żywności na składniki odżywcze otrzymuje się suplementy diety.

Modyfikowanie zależności

Zmienienie wartości jednego atrybutu, które powoduje modyfikację wartości innego atrybutu. Doskonałym przykładem tej techniki są okulary z soczewkami przejściowymi, które w świetle słonecznym zmieniają się z jasnych na ciemne. Wycieraczki samochodowe przyspieszają, gdy pada mocniej. Niektóre programy lojalnościowe oferują rabaty uzależnione od liczby osób poleconych przez klienta, które skorzystają z usługi lub zakupią produkt. W przypadku mrożonej herbaty od dawna decydującym czynnikiem jest sezonowość: to produkt do ochłody latem. Nestea, aby skuteczniej konkurować z wiodącym na rynku Liptonem, dokonała zmiany zależności produktu od pory roku. Rezultatem była zimowa linia mrożonych herbat Nestea przeznaczonych do spożycia w temperaturze pokojowej lub nawet nadających się do podgrzania. Nowa seria produktów odwróciła typowy spadek sprzedaży zimowej, reagując na chłodniejsze warunki i tworząc zupełnie nowy rynek.

Według ekspertów od SIT im dłużej praktykujemy powyższe techniki, tym jesteśmy w nich bieglejsi, a co za tym idzie – kreatywniejsi oraz bardziej innowacyjni. A może to robić każdy bez względu na predyspozycje czy talent.

Zdjęcie główne: Unplash.com
Tekst: PK