Czy sztuka ma jakieś ramy lub granice? Kto powinien decydować o tym, co możemy do niej zaliczyć? Te pytania zawsze prowokują do dyskusji i mimo że to zagadnienie towarzyszy sztuce praktycznie od jej początku, nadal trudno na nie odpowiedzieć. Absurdalnych i zagadkowych dzieł sztuki jest naprawdę dużo. Kiedyś pisaliśmy o takich pracach jak banan przyklejony do ściany czy sedes ze złota wart milion dolarów. Teraz mamy dla was zbiór 5 dzieł, które z pewnością były dla wielu zapalnikiem, ale też niewątpliwie zrewolucjonizowały sposób myślenia o sztuce.

1. Marcel Duchamp 'Fontanna’ (1917)

'Fontanna’ to tak naprawdę odwrócony i podpisany porcelanowy pisuar. Duchamp tworzył rzeźby typu ready-made – zamieniał zwykłe przedmioty w sztukę, modyfikując je czy sygnując. Dlaczego pisuar? Ten niespodziewany przedmiot, który zyskał nowe znaczenie, stając się fontanną, miał zszokować odbiorców. Strategia skandalu była dość popularna wśród awangardy.

Duchamp zauważył, że jeżeli daną rzecz umieścimy w muzeum, odpowiednio wyeksponujemy i oddzielimy od odbiorców, to nagle stanie się przedmiotem estetycznym.

Najważniejszy staje się kontekst towarzyszący dziełu. W tym przypadku artysta chciał wyśmiać wszystko to, co uważał za pretensjonalność amerykańskiej awangardy. Duchamp kupił pisuar i podpisał 'R. Mutt’. 'R’ oznaczało 'Richard’, co w żargonie francuskim znaczyło 'sakiewka’, „Mutt” odnosiło się do JL Mott Ironworks, czyli firmy, która produkowała pisuary. Następnie artysta wysłał pracę na wystawę Stowarzyszenia Artystów Niezależnych w The Grand Central Palace w Nowym Jorku. Choć jedynym warunkiem znalezienia się dzieł na wystawie było uiszczenie przez artystów opłat, 'Fontanna’ ostatecznie się na niej nie pojawiła, mimo że Duchamp wpłacił odpowiednią kwotę. Dzieło zostało ostatecznie sprzedane w 1999 roku za ponad 1,7 mln dolarów.

Na koniec należy podkreślić, że dziś już nie ma pewności do tego, czy faktycznym autorem 'Fontanny’ był rzeczywiście Duchamp – istnieją dowody na to, że za dzieło odpowiadała niemiecka artystka awangardowa Elsa Hildegarda von Freytag-Loringhoven.

2. Tracey Emin 'My Bed’ (1998)

Dzieło brytyjskiej artystki zostało wystawione w Tate Gallery w 1999 roku. Instalacja odbiła się od razu szerokim echem w mediach. Wzbudziła w widzach skrajne emocje głównie ze względu na swoistą autentyczność dzieła. Emin pozostawiła na prześcieradle plamy po różnych wydzielinach, przy łóżku znajdowały się zużyte prezerwatywy, bielizna poplamiona krwią menstruacyjną, pusta butelka po wódce, niedopałki papierosów czy kapcie.

Artystka twierdzi, że zostawiła łóżko dokładnie w takim stanie, w jakim było, gdy spędziła w nim wiele dni pogrążona w ciężkiej depresji z powodu problemów w swoim związku.

Ostatecznie Charles Saatchi kupił dzieło za 150 tys. funtów i wystawił je w nowej siedzibie Saatchi Gallery w Country Hall w Londynie. Później umieścił łóżko Emin w przeznaczonym specjalnie na nie pokoju we własnym domu.

3. Piero Manzonie 'Merda d’artista’ (1961)

Jeśli nadal macie wątpliwości, co może znajdować się w tej puszce, to już możecie je porzucić. Nazwa mówi sama za siebie – w środku znajdują się odchody artysty. Cała praca to 90 puszek, każda z zawartością ważącą 30 gramów. Na każdej znajduje się też etykieta z podpisem: 'gówno artysty, zawartość netto 30 gr, zachowane w stanie świeżości, wyprodukowane i zakonserwowane w maju 1961 roku’. W czasie powstawania tej pracy artysta tworzył też inne dzieła, które badały związek między produkcją sztuki a produkcją ludzką.

Inspiracją artysty podobno były krytyczne słowa jego ojca: 'Twoja praca to gówno’.

W 1961 roku Manzoni sprzedawał swoją pracę za cenę jej wagi w złocie, było to wówczas 37 dolarów za sztukę. Obecnie wartość puszek wycenia się na ok. 35,5 tys. euro. W późniejszym czasie pojawiły się nieudokumentowane pogłoski, mówiące o tym, że w wyniku wewnętrznego ciśnienia i postępującej korozji część puszek eksplodowała lub zaczęła przeciekać.

4. Gerhard Richter 'Mirror, Blood Red’ (1991)

Ta praca to bordowa farba na lustrze. Dla Richtera tworzenie luster o konkretnym zabarwieniu stało się sposobem na zakwestionowanie awangardowych jednokolorowych obrazów. Twórczość artysty była zawsze bardzo żywiołowa i pełna kolorów. To dzieło miało być swoistym kontrapunktem do jego wcześniejszych prac i stworzyć uwydatniający kontrast. W konfrontacji z dziełem widzowie muszą porzucić swoje narcystyczne pragnienie ujrzenia w lustrze własnego odbicia. Zostają jedynie z własną obecnością, nasyconą krwistą czerwienią.

Obraz został finalnie sprzedany za 1,31 mln dolarów.

5. Praxis (Brainard i Delia Carey) 'Fresh air’ (2011)

To dzieło zostało umieszczone w Muzeum Sztuki Niewidzialnej. To organizacja, która pokazuje i sprzedaje dzieła istniejące tylko w wyobraźni artysty. Według muzeum 'Fresh air’ przypomina nieskończoną butlę tlenu. Zapewnia, że bez względu na to, gdzie jest odbiorca, zawsze może zaczerpnąć oddech najsmaczniejszego, czysto pachnącego powietrza, które może wytworzyć ziemia. Każdy oddech, który bierze, daje mu nieskończony spokój i zdrowie. Jeśli posiada tę 'grafikę’, może ją nosić przy sobie, ponieważ gdziekolwiek by nie był, może  sobie wyobrazić najpiękniejszy smak powietrza ze szczytów gór, pól lub znad oceanu.

Szerokim echem odbiła się transakcja, której dokonała w 2011 roku Aimee Davison. Kupiła ona 'Fresh air’ za 10 tys. dolarów.

Nabywczyni dzieła pytana, dlaczego zdecydowała się na zakup, odpowiadała, że jako producent nowych mediów utożsamia się z ideologią projektu. Główną inspiracją do nabycia pracy było zdanie: 'Wymieniamy pomysły i marzenia jako walutę w nowej gospodarce’.

Zdjęcie główne: theguardian.com / boingboing.com / reddit.com
Tekst: MZ