Trudno ostatnio myśleć o czymkolwiek innym niż o wojnach i kryzysach humanitarnych szalejących na całym świecie. Mamy również za sobą najgorętszy rok w historii pomiarów – wystąpiły bezprecedensowe fale upałów, wzmożone pożary lasów, ulewne deszcze i powodzie. Nie powstrzymuje to jednak naukowców, innowatorów i decydentów przed skuteczną pracą nad rozwiązaniami niektórych z największych wyzwań społecznych.

Po ponad 60 latach odkryto na nowo rzadkiego ssaka

Trudno przeoczyć zwierzę z kolcami jeża, pyskiem mrówkojada i łapami kreta. Jednak kolczatka długodzioba Zaglossus attenboroughi – nazwana na cześć brytyjskiego przyrodnika Davida Attenborough – nie była widziana ani razu od 1961 roku, kiedy to została uchwycona kamerą po raz pierwszy. Zmieniło to się w tym roku. Wiadomo, że ten ssak składający jaja żyje wyłącznie w Górach Cyklopów w Indonezji.

Tania i skuteczna szczepionka przeciwko malarii została zatwierdzona

Malaria jest główną przyczyną zgonów dzieci w Afryce Subsaharyjskiej. W październiku, dwa lata po wynalezieniu pierwszej szczepionki przeciw tej chorobie, kolejna zyskała aprobatę Światowej Organizacji Zdrowia. Drugą można wyprodukować jeszcze szybciej niż pierwszą i zastosować u większej liczby dzieci.

Pierwszy na świecie kontenerowiec zasilany metanolem odbył swój rejs

We wrześniu do Anglii przybył Laura Maersk, pierwszy na świecie statek napędzany metanolem. Wydarzenie było kamieniem milowym dla branży morskiej, która odpowiada za około 3 proc. światowych emisji i walczy o dekarbonizację. Metanol można wytwarzać z odpadów spożywczych składowanych na wysypiskach śmieci.

Kraje podpisały przełomowy traktat o ochronie pełnego morza

Po prawie 20 latach negocjacji członkowie Organizacji Narodów Zjednoczonych zgodzili się chronić życie morskie na wodach międzynarodowych. Stanowią one 2/3 światowych oceanów leżących poza granicami państw. Te ramy prawne umożliwiają na przykład tworzenie rozległych morskich obszarów chronionych (MPA). Co więcej, odkryte tam ‘zasoby genetyczne’, takie jak materiały pochodzenia zwierzęcego i roślinnego, mogą być składnikami środków farmaceutycznych lub żywności.

Kalifornijski Park Narodowy odradza się po pożarze

Dwa lata po tym, jak największy pożar w Kalifornii spalił prawie 70 proc. Parku Narodowego Lassen Volcanic, tamtejszy ekosystem nadal walczy. Na spalonych obszarach rosną krzewy i trawy, a grzyby i owady rozkładają martwe pnie drzew, co prowadzi do powolnego powrotu do życia.

Brazylijski Sąd Najwyższy orzeka w sprawie praw ludności tubylczej

Potężne lobby związane z agrobiznesem próbowało nałożyć ograniczenia czasowe na prawo ludności tubylczej do ziemi. Lokalsi musieli udowodnić, że mieszkali na danym obszarze w 1988 roku, kiedy ratyfikowano obecną konstytucję Brazylii. Jednak wielu rdzennych mieszkańców zostało wypędzonych z ziem swoich przodków podczas dyktatury wojskowej, która trwała od lat 60. do 80. XX wieku. Sąd Najwyższy w Brazylii nie zgodził się z proponowanym terminem na roszczenia dotyczące gruntów.

Głęboko pod ziemią na terenie Francji mogą znajdować się duże złoża wodoru

Wodór mógłby w przyszłości zasilać fabryki, ciężarówki, statki i samoloty, ale jego produkcja wymaga dużo energii i jest kosztowna. Gaz ten występuje jednak również naturalnie głęboko w skorupie ziemskiej, a badacze we Francji przypadkowo natknęli się na potencjalnie duże złoże. W tym roku planują rozpocząć wiercenia w celu pobrania próbek gazu z głębokości do 4,5 km.

Naukowcy po raz pierwszy w historii wyhodowali zarodki myszy w kosmosie

Grupa naukowców chciała sprawdzić, czy istnieje chociaż cień szansy, żeby ludzie mogli w przyszłości rozmnażać się i rozwijać poza ziemską atmosferą. Eksperyment na myszach sugeruje, że potencjalnie mogłoby to być możliwe. Naukowcom udało się wyhodować zarodki myszy na pokładzie Międzynarodowej Stacji Kosmicznej i bezpiecznie sprowadzić je na Ziemię. Wydawało się, że wpływu niska grawitacja i wysokie promieniowanie nie miały wpływu na ich początkowy wzrost.

Energia odnawialna staje się coraz tańsza i bardziej dostępna

Nowe badanie sugeruje, że jesteśmy na dobrej drodze, aby to energia słoneczna stała się głównym źródłem energii na świecie do 2050 roku. Odnawialne źródła energii są już tańsze niż paliwa kopalne. Jednak w przypadku energii słonecznej nadal należy pokonać przeszkody, takie jak integracja z sieciami elektroenergetycznymi i finansowanie w krajach rozwijających się.

Nowy typ elektrowni geotermalnej sprawia, że internet staje się bardziej ekologiczny

Instalacja pilotażowa elektrowni geotermalnej pomaga obecnie zasilać centra danych Google w Nevadzie. Wykorzystywane jest do tego ciepło Ziemi. Inżynierowie wywiercili dwa odwierty na głębokość 2,5 km, a następnie połączyli je metodą szczelinowania – techniką powszechnie stosowaną w przemyśle naftowym i gazowym. Woda spływająca do jednego odwiertu przepływa przez spękane skały znajdujące się poniżej i podgrzana wraca na powierzchnię przez drugi wywiercony otwór.

Nowa sztuczna inteligencja DeepMind może przewidzieć, czy mutacja genetyczna może spowodować chorobę

Naukowcy z DeepMind, firmy Google zajmującej się sztuczną inteligencją, wyszkolili model sztucznej inteligencji do wykrywania mutacji DNA, co może przyspieszyć diagnozowanie rzadkich chorób. Podobnie jak modele językowe, takie jak ChatGPT, model ten zna sekwencje aminokwasów w białkach i jest w stanie wykrywać wszelkie anomalie.

Na Ziemię sprowadzono skały i pył asteroidalny

Odbyła się pierwsza amerykańska misja, w ramach której pobrano próbkę asteroidy OSIRIS-REx. Na Ziemię sprowadzono kapsułę zawierającą granulki i pył z asteroidy Bennu. Wczesne analizy przeprowadzone w laboratorium NASA sugerują, że próbka jest bogata w węgiel i minerały zawierające wodę, czyli elementy budulcowe życia na Ziemi.

Największe badanie osób cierpiących na migrenę daje nadzieję na nowe sposoby leczenia

W największym jak dotąd badaniu genetycznym dotyczącym migreny naukowcy zidentyfikowali ponad trzykrotnie większą liczbę znanych wcześniej tzw. genetycznych czynników ryzyka. Pomoże to lepiej zrozumieć biologiczne podłoże migreny i jej podtypów, a także może przyspieszyć poszukiwanie nowych metod leczenia.

Naukowcy dokonali przełomu w leczeniu raka szyjki macicy

W badaniu przeprowadzonym w Wielkiej Brytanii z udziałem 500 kobiet połowa otrzymała istniejące, tanie leki przed standardową radioterapią. Wyniki wykazały, że w przypadku takiej terapii ryzyko śmierci lub nawrotu choroby u kobiet spadło o 35 proc. Według naukowców jest to największa poprawa w leczeniu tej choroby od ponad 20 lat.

Terapia genowa okazała się być obiecująca dla dzieci

Naukowcy z Chin poinformowali, że po próbie terapii genowej niektóre dzieci, które od urodzenia były głuche, zaczęły słyszeć. Również w USA i Francji trwają podobne próby leczenia rzadkiej postaci głuchoty genetycznej.

Implant przywrócił zdolność chodzenia pacjentowi z chorobą Parkinsona

Dzięki specjalnemu implantowi mężczyzna z zaawansowaną chorobą Parkinsona może znów chodzić – przejść nawet kilka kilometrów. Umieszczony w odcinku lędźwiowym kręgosłupa implant wysyła sygnały elektryczne do mięśni nóg. Naukowcy stojący za tą innowacją planują w nadchodzącym roku przeprowadzić kolejne badania z innymi pacjentami.

Przewidywania oparte na sztucznej inteligencji pomogły Chilijczykom w ewakuacji przed powodziami

Narzędzie prognostyczne Google może z imponującą dokładnością przewidzieć powodzie w Ameryce Południowej i innych regionach na podstawie niewielkiej ilości danych na temat przepływu wody w rzekach. W sierpniu tego roku wielu mieszkańców Chile mogło bezpiecznie ewakuować się wraz ze swoim dobytkiem dzięki ostrzeżeniu wysłanemu dwa dni przed powodzią.

Walka hollywoodzkich aktorów i scenarzystów ze sztuczną inteligencją dobiegła końca – na razie

Generatywna sztuczna inteligencja dotarła do Hollywood i po miesiącach strajków zarówno scenarzystom, jak i związkom aktorów udało się wynegocjować regulacje, które mają na celu chronić wykorzystanie tej technologii w projektach filmowych i telewizyjnych. Sztucznej inteligencji nie można już na przykład używać do pisania lub przepisywania scenariuszy, a studiom nie wolno używać skryptów do uczenia modeli AI bez zgody autorów.

Laser, który jest w stanie przekierować piorun

W jednej chwili miliony woltów mogą uszkodzić budynki, wywołać pożary i zaszkodzić ludziom – chyba że uda się przekierować piorun. Eksperyment z wiązką lasera sugeruje, że jest to możliwe. Kolejnym ważnym wyzwaniem dla grupy naukowców, która stoi za tym wynalazkiem jest wykazanie, że faktycznie zadziała on w takich krytycznych miejscach, jak lotniska i miejsca startu rakiet.

Klocki Lego uczą dzieci alfabetu Braille’a

Kultowe wypustki na klockach Lego umożliwiają układanie ich jeden na drugim. Otrzymały też inną funkcję – mogą uczyć nowego języka. Firma rozpoczęła sprzedaż klocków ze zmodyfikowaną ilością wypustek uczących dzieci alfabetu Braille’a.

Tekst: MZ