Liczne badania pokazują, że na chorobę afektywną biegunową cierpi spora część ludzkości. Związane są z nią skrajne zmiany nastroju – epizody depresji i manii przeplatane są okresami remisji, które najbardziej zbliżone są do „normalności” osoby zdrowej.

Badanie przyczyn choroby afektywnej dwubiegunowej trwa od lat. Mówi się, że cierpi na nią od 6 do 11 procent populacji.

Naukowcy wciąż nie są jednomyślni, jednak wiele źródeł mówi, że największy wpływ na zachorowania ma genetyka. Ryzyko zwiększają też uszkodzenia mózgu, wysoki poziom stresu, trauma czy niespodziewana zmiana w życiu. Jednak jaki związek z tą chorobą ma wrażliwość artystyczna i kreatywność? „Nie było wielkiego geniuszu bez przymieszki szaleństwa” – powiedział kiedyś Seneka. A mit szalonego artysty wciąż ma się dobrze i często powoduje idealizowanie zaburzeń psychicznych.

Ze względu na swoją specyfikę, choroba afektywna dwubiegunowa może w pewnym stopniu pobudzać kreatywność. Okresy manii charakteryzują się dużą wiarą w siebie, poczuciem wszechmocy, euforią. W takich momentach osoba, która z natury jest bardzo kreatywna, może dużo szybciej realizować swoje plany.

Zaburzenia psychiczne bywają idealizowane i utożsamiane z nieograniczoną, genialną twórczością.

Kanye West nazywa nawet swoją chorobę „supermocą”, ponieważ w okresie manii pozwala mu ona na osiąganie rzeczy, które wcześniej wydawały się niemożliwe. Jednak w rzeczywistości choroby te mogą równie destruktywnie wpływać nie tylko na twórczość, ale też na życie artysty i jego otoczenia. Uzależnianie swojej kreatywności od okresu manii może z kolei doprowadzić do rezygnacji z leczenia oraz uznania tej części siebie za prawdziwą i zdrową.

Należy pamiętać, że oprócz manii występują również epizody depresyjne, które potrafią skutecznie zatrzymać kreatywny proces twórczy. Niestety badania, które miały udowodnić lub wykluczyć jednoznaczny związek kreatywności i choroby dwubiegunowej, nie są reprezentatywne. Można jednak potraktować je jako wskazówki. Badanie z 2015 roku przeprowadzone zostało na 86 tys. osób, a jego celem było wykrycie genów, które zwiększyłyby ryzyko pojawienia się choroby dwubiegunowej i schizofrenii. Wyniki pokazały, że osoby „kreatywne” (szczególnie muzycy, tancerze, aktorzy) są do 25 proc. bardziej narażone na te choroby. Z kolei analiza twórczości kompozytora Roberta Schumana wykazała, że najwięcej utworów zostało napisanych w okresie manii, natomiast podczas epizodów depresyjnych kreatywność artysty spadała niemal do zera.

Okres manii jest często kojarzony z przypływem kreatywności i motywacji. Jednak ten etap choroby może wiązać się również z niezorganizowanym i chaotycznym podejściem do swoich planów.

Należy pamiętać, że oprócz stymulowania kreatywności i „podsuwania” artystom tematów, choroba dwubiegunowa może być również przyczyną załamania, a nawet samobójstwa. Dlatego ważnym jest, aby uświadamiać chorych, że mogą być kreatywni, nawet jeśli zażywają leki lub chodzą na psychoterapię. – Nie jest to tak ekscytujące jak mania, ale to jedyny sposób, aby zapewnić długotrwałą karierę – mówi Julia A. Fast, ekspertka oraz autorka książek dotyczących choroby dwubiegunowej.

Wyjątkowa wrażliwość niektórych jednostek sprawiła, że dziś możemy cieszyć się wspaniałymi dziełami sztuki. Pamiętajmy jednak, że artyści nie są genialni dzięki chorobie psychicznej, ale pomimo niej.

Artystyczna dusza, podobnie jak choroba dwubiegunowa, wciąż nie jest do końca zrozumiana. Ważne, aby zawsze stawiać dobro artysty nad jego twórczość i nie idealizować ani piętnować choroby, ale podchodzić do niej poważnie, zdając sobie sprawę z jej specyfiki.

Zdjęcie główne: rogersbh.org
Tekst: Halina Kaczmarek