Francuskie 'béton brut’ znaczy po prostu surowy beton. Tyle wystarczy, by określić, jaki jest brutalizm. Jako inspirację dla całej filozofii brutalizmu wymienia się zazwyczaj 'jednostkę marsylską’ Le Corbusiera z 1952 roku, czyli 'matkę wszystkich bloków’. Budynek był odpowiedzią na rosnący deficyt mieszkań w powojennej Europie. Z założenia lokowano tam jak najwięcej ludzi na możliwie najmniejszej powierzchni. Wymuszało to piętrzenie się poziomów. W latach 70. XX wieku brutalizm był już rozpowszechniony w Europie.

Hiszpański fotograf Rodolfo Lagos dokumentuje ciężar brutalistycznej zabudowy na zachwycających czarno-białych kadrach. – Nie jestem architektem, ale ten zawód zawsze mnie pociągał. Stąd właśnie czerpię motywację i ciekawość, żeby dowiedzieć się trochę o wszystkim wokół mnie – wyjaśnia autor.

Według niego brutalizm jest jednym z najbardziej inspirujących stylów architektonicznych – najostrzejszym i najbardziej surowym.

Na finalny kształt budowli składają się poszczególne pomieszczenia, pozbawione jakiejkolwiek wieńczącej je powłoki. Już z daleka można wyróżnić klatki schodowe czy korytarze. Wyrzucanie na zewnętrz różnych funkcji budynku to zabieg dobrze znany z modernizmu. Jaki był cel kreowania przestrzeni do życia właśnie w ten sposób? Architekci w latach 70. utopijnie wierzyli w możliwość stworzenia nowego społeczeństwa za pomocą architektury.

Piękno i wizualny ład pozbawiono znaczenia, przestrzenie mieszkalne miały być po prostu funkcjonalne, a etyka była ponad wrażeniami estetycznymi.

Dlaczego się nie udało? W powstających mieszkaniach lokowano często osoby w niestabilnej sytuacji życiowej, a kubatury budowli sprzyjały bardziej alienacji jednostek niż integracji i zawiązywaniu sąsiedzkich więzi. Ideologiczny upadek brutalizmu był więc nieunikniony.

Zdjęcie główne: Rodolfo Lagos
Tekst: KN