Mädchenbühne, czyli 'scena dla dziewcząt’, to struktura, która jakiś czas temu pojawiła się na Reumannplatz, jednym z bardziej znanych placów Wiednia. To duże podium, z którego może skorzystać każdy, powstało w wyniku konsultacji z dziewczynami z pobliskiej szkoły – właśnie takiego miejsca brakowało im w przestrzeni miejskiej. Scena dla dziewcząt dołączyła tym samym do stacji treningowych, placu zabaw i ponad pięćdziesięciu nowo posadzonych drzew jako element placu, który został przeprojektowany z uwzględnieniem aspektu płci i ponownie otwarty w zeszłym roku.

Z myślą o płci kształtowane są w Wiedniu także inne aspekty życia publicznego, takie jak transport czy język. Lokalne władze chcą, by miasto było dla mieszkańców miejscem inkluzywnym i neutralnym.

Strategia, którą stosuje Wiedeń w tych dążeniach, nosi nazwę ‘gender mainstreaming’. Kierownik Wydziału ds. Gender Mainstreaming Ursula Bauer opisuje ją jako narzędzie służące do osiągnięcia równości płci w społeczeństwie w oparciu o równe struktury i warunki życia dla kobiet i mężczyzn. Jej zdaniem różni się ona od polityki na rzecz kobiet tym, że dba, by regulacje i procedury uwzględniały strukturalną różnicę między kobietami i mężczyznami, wynikającą głównie z tradycyjnych ról płciowych. – Polityka dotycząca kobiet to praca naprawcza, natomiast gender mainstreaming to prewencja – tłumaczy Bauer.

Wydział ds. Gender Mainstreaming analizuje zróżnicowane pod względem płci dane i przygotowuje wytyczne oraz szkolenia z myślą o tym, by usługi rządowe były równo dostępne dla wszystkich płci. W ciągu ostatnich lat stworzono również sieć ekspertów ds. płci w najważniejszych dziedzinach. Bauer porównuje rolę wydziału do roli strażnika, który dba o to, aby wszystkie obszary władzy w mieście uwzględniały nierówności płci.

W praktyce gender mainstreaming przybiera wiele form – między innymi zapewnia, że organy samorządowe używają języka wrażliwego na płeć w komunikacji lub że w środkach transportu publicznego znajdują się ilustracje mężczyzn z dziećmi, sygnalizujące miejsca zarezerwowane dla rodziców.

Osoba odwiedzająca austriacką stolicę może również zauważyć szerokie chodniki dla matek poruszających się po mieście z wózkami lub dziećmi i fakt, że duża część miasta, w tym cała sieć transportu publicznego, jest dostępna dla osób na wózkach inwalidzkich.

Kolejnym istotnym obszarem jest planowanie miejskie. Eva Kail, ekspertka w dziedzinie planowania pod kątem płci, odegrała kluczową rolę w tym, by Wiedeń stał się jednym z pierwszych miast, które zaczęły uwzględniać płeć w kształtowaniu przestrzeni publicznej. Zainspirowana feministyczną literaturą planistyczną Kail zaczęła badać ten temat 30 lat temu i uzyskała budżet oraz wsparcie polityczne, aby uczynić go priorytetem. – Nadszedł czas, aby spojrzeć na całe miasto z kobiecej perspektywy – tłumaczy ekspertka.

Kail zaczęła zbierać dane na temat tego, jak i przez kogo wiedeńskie przestrzenie publiczne były wykorzystywane i odkryła, że kobieca perspektywa była często nieobecna.

Męscy urbaniści opierali swoje projekty wyłącznie na zainteresowaniach mężczyzn i ich codziennych doświadczeniach życiowych.

Kail zauważyła, że w miejskich parkach brakuje perspektywy zwłaszcza nastoletnich dziewcząt i wraz ze swoim zespołem pracowała nad uatrakcyjnieniem miejskich przestrzeni. W rezultacie duże obszary przeznaczone do gry w piłkę nożną zostały podzielone na mniejsze przestrzenie, z których korzystać mogą różne grupy. Stworzono także dodatkowe miejsca do siedzenia i odpoczynku, takie jak hamaki. – Może to zabrzmi banalnie, ale toalety publiczne w parkach są również ważne dla wielu użytkowników – zwraca uwagę Kail.

Nowe projekty parków, które zostały przetestowane w sześciu projektach pilotażowych w 1999 i 2000 roku, uwzględniały także obawy wielu kobiet dotyczące bezpieczeństwa.

– Upewniliśmy się, że główna ścieżka jest dobrze oświetlona, możliwie prosta, a krzaki nie są zbyt blisko – tłumaczy ekspertka.

Obserwacje wykazały, że programy pilotażowe odniosły sukces – więcej dziewczyn korzystało z parków i zajmowały w nich większą ilość miejsca. Teraz odwiedzający miasto zobaczą, że każdy nowy lub odnowiony park w Wiedniu kieruje się tymi samymi zasadami.

Pionierka planowania mówi, że często jest pytana o to, jak dostrzec w mieście projekty urbanistyczne uwzględniające płeć. – Kiedy robi się to dobrze, jest to niewidoczne – wyznała. Jednak czasami wiedeńskie przestrzenie publiczne są celowo wykorzystywane do uwidocznienia obecności i roli kobiet. Oprócz wspomnianej wcześniej sceny dla dziewcząt na Reumannplatz, przykładem może być miejski projekt urbanistyczny Seestadt Aspern, w którym większość ulic, placów i parków została nazwana imionami znanych kobiet, w ramach przeciwwagi dla historycznie dominującego nazewnictwa męskiego.

Zdjęcie główne: Ahmad Tolba / Unsplash
Tekst: AD