Previous Slide Icon Next Slide Icon
Play Daily Button Pause Daily Button
Exit Daily Button

Europa rozpoczyna rywalizację z Chinami. Global Gateway wpompuje miliardy euro w kraje rozwijające się

Inicjatywa europejska uważana jest za kontrę dla chińskiego Belt & Road Initiative, w ramach którego Pekin poszerza swoją strefę wpływów gospodarczych.

Belt & Road Initiative (BRI) to centralny element chińskiej polityki zagranicznej. Strategia Chin dotarła do Afryki, Azji, Indo-Pacyfiku, a także do UE. Przykładowo, chińska firma Cosco jest właścicielem dwóch trzecich ogromnego greckiego portu kontenerowego w Pireusie, a China Road and Bridge Corporation zbudowała kluczowy most w Chorwacji.

Chociaż Pekin rozwinął powiązania handlowe, przeznaczając pieniądze na nowe drogi, porty, linie kolejowe i mosty, władze chińskie były też szeroko krytykowane za udzielanie drapieżnych pożyczek, które mają na celu zadłużenie zależnych od Pekinu państw. Ofiarą padła choćby Sri Lanka, która straciła swój port morski na rzecz Chin, czy Uganda, która musiała oddać swoje największe lotnisko. Osoby popierające BRI uznają, że pożyczki zawsze są ryzykowne, a Chiny po prostu wypełniają potrzeby w krajach, o których zapomniała reszta świata. Te argumenty mogą być jednak uznane za naciągane – taktyka Chin jest w końcu z natury agresywna i często negatywnie wpływa na stan kraju, w którym miała miejsce inwestycja. Niemniej wpływ Chin na świecie wzrósł od kiedy BRI rozpoczęło działanie w 2013 roku.

Aż 139 krajów bierze udział w inicjatywie B&R – łączna wartość tych gospodarek stanowi 40 proc. światowego PKB.

Dokładnej o chińskim BRI pisaliśmy tutaj.

Image

Jutta Urpilainen

Komisarz ds. Partnerstw Międzynarodowych

Strategia Global Gateway to oferta Europy na rzecz budowania partnerstwa na równych prawach, która odzwierciedla długoterminowe zaangażowanie Europy na rzecz trwałej naprawy gospodarczej w każdym z naszych krajów partnerskich. Dzięki Global Gateway chcemy tworzyć między Europą a światem silne i trwałe powiązania, a nie zależności i budować nową przyszłość dla młodych ludzi.

Plan inwestycyjny UE wart 300 mld euro opisywany jest jako ‘prawdziwa alternatywa dla chińskiej strategii Belt & Road’.

Bruksela vs. Pekin

Global Gateway, bo tak nazywa się ten plan, ma być marką godną zaufania – uważa Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen. Polityki zadłużenia prowadzona przez Chiny sprawia, że nie można powiedzieć tego samego o BRI. Global Gateway nie będzie opierać się wyłącznie na pożyczkach – będzie miksem gwarancji, pożyczek oraz dotacji, przy czym pożyczki mają być ‘bezpieczne’.

Von der Leyen powiedziała, że UE chce pokazać, że inne, demokratyczne podejście może zapewnić realizację projektów skoncentrowanych na przeciwdziałaniu zmianom klimatu, a także na globalnym bezpieczeństwie zdrowotnym i zrównoważonym rozwoju krajów rozwijających się. Wyjaśniła, że projekty muszą charakteryzować się wysoką jakością, wysokim poziomem przejrzystości i dobrym zarządzaniem oraz muszą przynosić namacalne rezultaty dla zaangażowanych krajów. Afryka ma być głównym celem programu. –Jest to pierwsza poważna próba ze strony europejskiej, aby połączyć pakiety i opracować mechanizmy finansowania, więc kraje rozważające zaciągnięcie pożyczek z Chin mają alternatywną opcję – powiedział Andrew Small z think-tanku German Marshall Fund.

Chiny nie odbierają startu Global Gateway jako deklaracji wojny gospodarczej. Wręcz przeciwnie – ambasador Chin przy UE, Zhang Ming, powiedział, że Pekin z zadowoleniem przyjął unijną strategię Global Gateway, jako otwartą na współpracę i taką, która mogłaby ‘pomóc krajom rozwijającym się’. Ostrzegł jednak, że ‘wszelkie próby przekształcenia projektów infrastrukturalnych w narzędzie geopolityczne nie spełnią oczekiwań społeczności międzynarodowej i zaszkodzą własnym interesom’. Chiny widzą więc zagrożenie dyplomatyczne tej inicjatywy i będą walczyć o swoje wpływy, ale ich oficjalne stanowisko jest takie, że oba projekty mają teoretycznie ten sam cel – pomóc słabszym krajom w kooperacji gospodarczej.

Photo by JuniperPhoton on Unsplash

Uzależnienie pieniędzy od przestrzegania zasad praworządności i demokracji pozwoli eksportować europejskie wartości do krajów partnerskich.

W co celuje UE?

Pytanie brzmi, czy UE naprawdę może działać w tej przestrzeni geopolitycznej. Rozpoczęcie planu to dobry znak – Europa w końcu umacnia swoje wpływy dyplomatyczne. Rywalizacja z Chinami to szansa dla Europy na osiągnięcie takiej skali finansowania, która może zrobić coś dobrego w krajach rozwijających się, które potrzebują kapitału. Przy tym działania zależne będą od przestrzegania zasad demokratycznych i ‘oparte na wartościach’, przez co UE eksportuje swoje zasady za granicę, tworząc powiązania, a nie zależności. Niemniej chodzi też o wpływy i przejęcie stref powiązanych obecnie z Pekinem.

Global Gateway pozwoli zmobilizować 300 mld euro w latach 2021–2027 na projekty dotyczące łączności, zwłaszcza w sektorach cyfrowym, klimatycznym i energetycznym, transportowym, zdrowotnym, edukacyjnym i badawczym. Uzasadnienie tej inicjatywy jest jasne: świat potrzebuje dużych inwestycji infrastrukturalnych. Bank Światowy szacuje, że aby osiągnąć cele ochrony klimatu i środowiska, powszechnego dostępu do energii, wody i urządzeń sanitarnych, większej mobilności i poprawy bezpieczeństwa żywności, świat musi inwestować około 1,3 biliona euro rocznie w infrastrukturę.

Inwestycje infrastrukturalne są materialnym sposobem przekucia celów zrównoważonego rozwoju w praktykę. Działania na rzecz klimatu wymagają elektrowni wykorzystujących odnawialne źródła energii, sieci energetycznych i infrastruktury do ładowania pojazdów elektrycznych. Promując europejskie wartości na świecie, Global Gateway może zatem stać się eksportowym ramieniem nowej polityki przemysłowej UE. Może pomóc w realizacji międzynarodowych zobowiązań UE, takich jak finansowanie działań związanych ze zmianą klimatu, poprzez wspieranie krajów partnerskich we wdrażaniu ich programów zrównoważonego rozwoju i umożliwić przemysłowi UE wejście na nowe rozwijające się rynki, co jest pozytywne dla unijnej polityki przemysłowej. Ponadto może pomóc w rozwoju gospodarczym w krajach partnerskich UE.

Pod względem geopolitycznym Global Gateway może pomóc UE lepiej pozycjonować się w globalnym wyścigu o rozwój infrastruktury i łączności. Współpraca oparta na jasnych zasadach, skoncentrowana na zestawie priorytetów, stanowi atrakcyjną alternatywę dla BRI w krajach partnerskich.

Photo by Linus Mimietz on Unsplash

Chodzi o rozwój energetyki, infrastruktury, edukacji i medycyny.

A jakie są konkrety?

1. Czysta energia

UE chce zintegrować krajowe systemy energii. Zarazem Bruksela będzie dążyć do dalszej dekarbonizacji gospodarki i przejścia na OZE oraz wodór pozyskiwany z odnawialnych źródeł. UE chce też działać na rzecz zniesienia wszelkich przeszkód w międzynarodowym handlu wodorem. Na rozwój energetyki w Afryce Unia chce przeznaczyć dotację w wysokości 3,4 mld euro.

2. Digitalizacja

Bruksela zainwestuje w sieć światłowodową, technologię chmurową, sztuczną inteligencję oraz komunikację satelitarną. Ma to ułatwić globalny dostęp do danych. 15 mln euro zostaje wydane na budowę 35 tys. kilometrów szybkiej sieci światłowodowej w Ameryce Południowej.

3. Infrastruktura

BRI jest głównie planem infrastrukturalnym. UE zainwestuje również w koleje, drogi, porty, lotniska i przejścia graniczne. Pomoże to krajom rozwijającym się w dywersyfikacji łańcuchów dostaw oraz zwiększeniu przepływu towarów. Na budowę połączeń, w tym m.in. sieci transśródziemnomorskiej, Bruksela przeznaczy 4,6 mld euro.

4. Medycyna

Global Gateway pomoże w rozwijaniu lokalnych zdolności produkcyjnych szczepionek przeciwko Covid-19 oraz w powiększeniu strumienia dostaw leków. Pierwszymi beneficjentami będą kraje Afryki. Unia rozpocznie też współpracę z Afrykańskimi Ośrodkami Kontroli i Zapobiegania Chorobom.

5. Edukacja

UE zainwestuje w naukę online i partnerstwo na rzecz talentów, które umożliwi młodym ludziom wyróżniającym się w nauce przeprowadzkę do Europy. Osoby te będą mogły podjąć pracę i odbyć szkolenia. Global Gateway przeznaczy też dodatkowe 400 mln euro w program Erasmus+.

Photo by Gonz DDL on Unsplash

Współpraca pomiędzy Wielką Brytanią, USA i UE pozwoli podjąć skuteczną walkę o wpływy z Chinami.

Global Gateway, Clean Green Initiative oraz Build Back Better World

Aby zapewnić alternatywę dla chińskiego podejścia do globalnego rozwoju infrastruktury, niektórzy przywódcy G7 zobowiązali się w czerwcu 2021 roku do ‘opartego na wartościach, wysokim standardzie i przejrzystego’ zestawu partnerstw infrastrukturalnych. Chodzi o amerykański Build Back Better World, brytyjski Clean Green Initiative i europejski Global Gateway.

Krytycy Global Gateway zwracają uwagę, że inicjatywa ta to tylko przepakowanie wcześniej istniejących programów w ramach globalnej kooperacji – Europa inwestuje w kraje rozwijające się już od wielu lat. Jednak ta krytyka mija się z celem. Kraje UE są już wiodącymi dostawcami oficjalnej pomocy rozwojowej na świecie – Europa zainwestowała 66,8 mld euro w 2020 roku, co stanowi 46 proc. łącznej kwoty na świecie. Ponadto w latach 2014-2018 UE i kraje UE przekazały około 350 miliardów euro w dotacjach, podczas gdy BRI – z którą porównuje się Global Gateway – zapewniła około 200-400 miliardów euro pożyczek (według różnych szacunków American Enterprise Institute i UNCTAD). Biorąc pod uwagę, że dotacja stanowi znacznie większy wkład finansowy niż pożyczka, rola Europy jako donatora jest zatem ważniejsza niż Chin czy jakiegokolwiek innego kraju. Gdy więc Europa ustala nową strategię wydatkowania i harmonizuje ją z inicjatywami Wielkiej Brytanii oraz Stanów Zjednoczonych, daje to znacznie dalej idące możliwości działania w krajach Afryki, Ameryki Południowej oraz Azji, które są w stanie lepiej kontrować ekspansywne działania Chin.

Ponadto w kwestii różnicy pomiędzy chińskimi pożyczkami a europejskimi dotacjami należy również zaznaczyć, że pożyczki udzielane w ramach BRI często przyczyniały się do niestabilności gospodarczej w krajach partnerskich. Praktyki udzielania pożyczek w ramach BRI spowodowały wzrost zadłużenia w niektórych państwach. Są wyraźne przykłady tego, że chińskie projekty znacząco pogorszyły sytuację makroekonomiczną kilku krajów, w tym Dżibuti, Kirgistanu, Laosu, Malediwów, Mongolii, Czarnogóry, Pakistanu i Tadżykistanu.

Pod tym względem Global Gateway, koncentrując się na ograniczaniu ryzyka zadłużenia w krajach partnerskich, wydaje się stanowić lepszą opcję dla rozwoju globalnej infrastruktury niż BRI. Po pierwsze, model finansowania UE jest mieszanką dotacji, pożyczek uprzywilejowanych (soft loans) i gwarancji, podczas gdy BRI koncentruje się wyłącznie na pożyczkach. Po drugie, UE wymaga od krajów partnerskich przestrzegania praworządności, wysokich standardów praw człowieka, praw socjalnych i pracowniczych, a także poszanowania międzynarodowych norm i standardów własności intelektualnej. Kontrastuje to z chińskimi praktykami pożyczkowymi, gdzie umowy często zawierają klauzule kwestionujące prawa człowieka i politykę zrównoważonego rozwoju. Dlatego BRI często postrzegany jest negatywnie w wielu krajach, co może się wydawać zastanawiające, skoro jest to duża zagraniczna inwestycja.

Zdjęcie: Dati Bendo

Image

Ursula von der Leyen

Przewodnicząca Komisji Europejskiej

Covid-19 pokazał, jak połączony jest świat, w którym żyjemy. W ramach naszej globalnej odbudowy chcemy przeprojektować sposób, w jaki łączymy świat, aby lepiej budować na rzecz przyszłości. Model europejski polega na inwestowaniu zarówno w twardą, jak i miękką infrastrukturę, w zrównoważone inwestycje w technologie cyfrowe, klimat i energię, transport, zdrowie, edukację i badania, a także w sprzyjające środowisku, gwarantujące równe warunki działania. Będziemy wspierać inteligentne inwestycje w infrastrukturę wysokiej jakości, z poszanowaniem najwyższych standardów społecznych i środowiskowych, zgodnie z demokratycznymi wartościami UE oraz międzynarodowymi normami i standardami. Strategia Global Gateway to szablon, w jaki sposób Europa może budować bardziej odporne połączenia ze światem.

UE podjęła już działania umożliwiające koordynację funduszy pomiędzy państwami członkowskimi.

Team Europe

Problem polega na tym, że działania UE w tej dziedzinie dotychczas były podzielone na niezliczone inicjatywy podejmowane zarówno na szczeblu unijnym, jak i krajowym. Doprowadziło to do nakładania się środków, luk, nieefektywności i braku stanowiska geopolitycznego. Dlatego UE podjęła niedawno kroki w celu zmniejszenia tego problemu i zwiększenia spójności swoich działań.

Połączono finansowanie na rzecz sąsiedztwa i rozwoju międzynarodowego w jeden instrument – Instrument Sąsiedztwa, Rozwoju i Współpracy Międzynarodowej (NDICI), dysponujący 79,5 mld euro na lata 2021-2027. Ponadto uruchomiono ‘Team Europe’, fundusz, który łączy zasoby z UE, krajów UE, Europejskiego Banku Inwestycyjnego (EBI) i Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju (EBOR), aby zapewnić krajom partnerskim około 40 miliardów euro na pomoc ze zdrowotnymi i społeczno-ekonomicznymi skutkami pandemii. Teraz 'Team Europe” posłuży do obsługi programu Global Gateway.

Tym samym Global Gateway, który będzie dostarczany za pośrednictwem inicjatyw funduszu Team Europe, stanowi kolejny ważny krok w tym procesie konsolidacji finansowania rozwoju Europy – ważny ze względu na skupienie się na strategicznym zagadnieniu rozwoju infrastruktury i łączności także w krajach partnerskich.

Photo by Mika Baumeister on Unsplash

Jednak jak dobrze będzie działać koordynacja strategiczna między krajami UE a instytucjami UE i instytucjami finansowymi? Próba poprawy tej koordynacji jest pozytywna, na co wskazuje udane działanie poprzez fundusz ‘Team Europe’, ale czy się powiedzie w całości, dopiero się okaże.

Tak szeroka współpraca między mocarstwami, wymierzona we wspólny cel i skoncentrowana na kontrowaniu wspólnego rywala, jest teoretycznie skazana na sukces. Na korzyść Chin przemawia natomiast to, że zaczęły działać niemal dekadę wcześniej i poczyniły już wiele konkretnych działań w wielkiej liczbie państw. Bruksela musi teraz rozpaczliwie gonić za Pekinem, póki nie jest za późno.

Zdjęcie główne: Asia News
Tekst: MK

FUTOPIA