Niesporczaki to niezwykłe istoty. Te zaledwie milimetrowe bezkręgowce są w stanie przetrwać zarówno ekstremalne mrozy (nawet do -250°C), jak i największe upały (150°C). Niestraszne im zmiany ciśnienia ani brak wody – bez niej mogą przeżyć nawet 100 lat. Gdy ich organizm traci wodę (nawet do 95 proc.), wchodzą w stan anhydrobiozy. Kurczą się wówczas do 1/3 swego rozmiaru i zapadają w sen, a ich metabolizm drastycznie zwalnia. Niekorzystne warunki generalnie sprawiają, że niesporczaki wchodzą w stan kryptobiozy, z którego z łatwością wychodzą, gdy sytuacja się poprawia. Dlatego, jak udowodnili w 2007 roku naukowcy, można je wysłać w kosmos, gdzie wejdą w stan kryptobiozy, a potem, gdy wrócą na Ziemię, wyjdą z niego i będą się rozmnażać jak gdyby nigdy nic.

Niesporczaki nazywane są więc najbardziej wytrzymałymi istotami na świecie.

Jednak do tej pory, choć ich niesamowite właściwości były dobrze znane, naukowcy nie widzieli, co powoduje ten stan. Zespół badaczy z Uniwersytetu Północnej Karoliny w Chapel Hill i Uniwersytetu Marshalla postanowił się przyjrzeć tej sprawie i udało mu się znaleźć przełącznik molekularny, który rozpoczyna przechodzenie niesporczaka w stan kryptobiozy.

Naukowcy dowiedzieli się tego, narażając niesporczaki z gatunku Hypsibius exampleris na temperaturę -80°C, wysoki poziom nadtlenku wodoru oraz mocne roztwory soli i cukru. W efekcie w organizmach bezkręgowców pojawiły się wolne rodniki tlenowe. Okazało się, że utleniają one cysteinę, która wchodzi w skład wielu białek. Właśnie ona zmienia ich strukturę, a także funkcję, działając jak przełącznik molekularny inicjujący proces kryptobiozy. Gdy naukowcy przeprowadzali eksperymenty, w których zapobiegali utlenieniu cysteiny, niesporczaki nie przechodziły w stan uśpienia.

Badacze odkryli także, że gdy bezkręgowce znów przebywają w korzystnych warunkach, cysteina przestaje być utleniana – to dla niesporczaków komunikat, że pora się wybudzić z hibernacji.

Naukowcy są zdania, że ich odkrycie może być wstępem do bardziej dalekosiężnych badań nie tylko nad procesami starzenia się, ale i pomoże w długoterminowych podróżach kosmicznych.

Tekst: NS