Picie alkoholu wiąże się z doświadczaniem określonych efektów stymulujących. Jedni czerpią ze spektrum pozytywnych efektów: nagle mają lepszy nastrój, są spokojniejsi i bardziej zrelaksowani. Drudzy za to stają się głośni, niegrzeczni, agresywni, często robią rzeczy, których wstydzą się, gdy wytrzeźwieją. Taki wachlarz zachowań może wydawać się rzeczą zupełnie normalną, jednak naukowcom długo spędzał sen z powiek. Dlaczego? Aktywna substancja występująca w napojach alkoholowych, czyli etanol, po prostu nie ma takiego biologicznego działania.

Etanol pod względem właściwości neurochemicznych to depresant centralnego układu nerwowego i substancja, która nie wpływa w tak urozmaicony sposób na organizm człowieka.

Gwoli wyjaśnienia, depresant nie ma nic wspólnego z depresją, czyli grupą zaburzeń afektywnych. Jest to nazwa substancji psychoaktywnej, która działa na układ nerwowy uspokajająco, spowalniająco czy też usypiająco. Depresant nie jest również przeciwieństwem antydepresantu.

Chcąc wyjaśnić tę zagadkę, zaczęto przeprowadzać badania, by sprawdzić, jak przekonania kształtują efekty upojenia (np. eksperyment sprawdzający agresję ludzi pod wpływem alkoholu). Okazuje się, że kojarząc alkohol z określonym zachowaniem, tworzymy zakrapianą wersję samospełniającej się przepowiedni. Działanie to można porównać do efektu placebo, gdzie przekonanie o skuteczności leczenia może przynieść takie korzyści jak obniżenie ciśnienia krwi czy zmniejszenie stanu zapalnego. Biorąc to pod uwagę, byłoby wręcz zaskakujące, gdyby nasze przekonania nie kształtowały reakcji na wypijany alkohol.

Jedno z dość szeroko rozpowszechnionych przekonań dotyczy zwiększonej ‘mocy’ alkoholu połączonego z napojem energetycznym. Yann Cornil z Uniwersytetu Kolumbii Brytyjskiej przeprowadził badanie, by sprawdzić, czy taka mieszanka rzeczywiście ma szansę zwiększyć odurzenie. Najpierw zapytano uczestników o ich zażywanie alkoholu z napojami energetycznymi oraz oczekiwania co do działania takich drinków. Następnie podano im drinki z różnymi etykietami, które nie odzwierciedlały faktycznej zawartości szklanek. Etykiety znacząco zmieniały doświadczenia uczestników. Po miksturze wódki i Red Bulla zgłaszali, że czuli się bardziej pijani niż po innych koktajlach z wódką.

Badanie odkryło znaczne różnice pomiędzy poszczególnymi osobami, które związane były z ich wcześniejszymi przekonaniami.

Ci, którzy wierzyli, że taki drink działa mocniej, wykazywali znacznie silniejszą reakcję niż pozostali.

Takie wyniki uzyskiwane były również podczas badań prowadzonych w dłuższej perspektywie czasowej. Andrew Lac, badając rolę oczekiwań w zachowaniach alkoholowych, poprosił ludzi o ocenę serii stwierdzeń w skali numerycznej od 1 (nie zgadzam się) do 4 (zgadzam się). Badani musieli ustosunkować się do takich stwierdzeń jak: 'kiedy piję alkohol, oczekuję, że będę spokojny/a’, 'Poczuję się sexy’, 'Podejmę ryzyko’, 'Będę hałaśliwy/a’. Ankiety przeprowadzone miesiąc później wykazały, że jeśli ktoś wyobrażał sobie siebie zrelaksowanego po alkoholu, faktycznie czuł się mniej spięty i miał wyższą samoocenę, kiedy sięgał po kieliszek w trakcie tego miesiąca. Natomiast oczekujący bardziej ekstremalnego zachowania byli na przykład skłonni do ryzyka. W większości przypadków oczekiwania miały równie duże znaczenie, jeśli nie większe, niż faktycznie spożyta ilość alkoholu. – Przekonania służą jako mentalne filtry, które kierują tym, co dzieje się po wypiciu drinka – mówi Andrew Lac.

Wiele efektów stymulujących występujących po zażyciu alkoholu nie wynika z jego właściwości neurochemicznych.

Warto mieć na uwadze, że przytoczone badania dotyczyły zdrowych ludzi wypijających umiarkowane ilości alkoholu. Osoby z poważnym problemem alkoholowym powinny uzyskać profesjonalne wsparcie, ponieważ pozbycie się destrukcyjnych zachowań wymaga nie tylko zmiany swoich przekonań na temat alkoholu.

Tekst: PS
Zdjęcie główne: Michael Discenza / Unsplash