Statystycznie co trzeci mężczyzna (prawie 31 proc.) i co czwarta kobieta (prawie 27 proc.) pali papierosy codziennie – czytamy w ostatnim raporcie Polskiej Akademii Nauk. Odsetek palaczy wzrósł, a walka z papierosami w naszym kraju nie idzie zgodnie z planem. Co gorsza, jesteśmy na szarym końcu wśród państw UE o najniższym odsetku rzucających nałóg.

Po drugiej stronie Bałtyku jest jednak kraj, z którego możemy i powinniśmy brać przykład. To Szwecja, która jest liderem w UE jeśli chodzi o najniższy odsetek osób palących papierosy. Pali tu tylko 5,6 proc. ludności (ok. 0,5 mln osób), a więc procentowo sześć razy mniej niż u nas. Na ulicach Sztokholmu widok osoby z papierosem w ustach jest dziś niezwykle egzotyczny. W ostatnich 15 latach odsetek palaczy spadł tu trzykrotnie. To rekord wśród europejskich państw.

Sukces Szwecji w walce z papierosami był możliwy dzięki temu, że palacze w tym kraju – przy wsparciu opiekuńczego państwa – zaczęli masowo zastępować papierosy mniej szkodliwą alternatywą – tytoniem bezdymnym, tzw. snusem. To woreczek z tytoniem lub z samą nikotyną, który umieszcza się pod górną wargą, aby uwolnić nikotynę, ale jednocześnie nie wdychać do płuc dymu i związków powstających przy spalaniu tytoniu.

To przykład podejścia nazywanego w medycynie redukcją szkód. Szwecja dostarcza dowodów epidemiologicznych na skuteczność takiej polityki: ma najniższy w UE odsetek zgonów, jak i zachorowalności na choroby spowodowane paleniem papierosów, w tym na każdy z około 16 typów nowotworów związanych z paleniem papierosów. Zachorowalność na nowotwory związane z paleniem papierosów jest tu aż o 41 proc. niższa niż w innych krajach UE. To również europejski rekord.

Według szacunków szwedzkiego resortu zdrowia już w tym roku Szwecja będzie pierwszym krajem w Europie, któremu uda się osiągnąć status 'społeczeństwa wolnego od dymu papierosowego’. Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) to społeczeństwo, w którym odsetek palaczy powyżej 16 r.ż. nie przekracza 5 proc.

Dla porównania, Europejski Plan Walki z Rakiem zakłada, że w UE próg 5 proc. palących uda się osiągnąć dopiero w… 2040 roku, czyli w 17 lat po Szwecji.

Szwedzka praktyka poszła w kierunku wspierania osób palących papierosy przy wyborze mniej szkodliwej alternatywy dla palenia, zamiast ograniczania się wyłącznie do zakazów, podnoszenia podatków straszenia negatywnym przekazem i zalecenia: 'proszę przestać palić’.

– Gdyby wszyscy palacze na świecie, czyli około 1,1 miliarda ludzi, zastąpili palenie papierosów którymś z mniej szkodliwych alternatywnych produktów bezdymnych na bazie nikotyny, to pozwoliłoby to zapobiec chorobom i uratować miliony ludzi w skali globu. Szwecja wskazała palaczom swoiste wyjście z papierosów. Musimy ze sobą współpracować, aby powtórzyć szwedzkie doświadczenie na świecie i ratować życie – mówi dr Delon Human, prezes organizacji Health Diplomats oraz jeden z twórców raportu 'Szwedzka droga do społeczeństwa wolnego od dymu papierosowego’.

– WHO powinna przodować w proponowaniu odważnych działań na rzecz wyeliminowania palenia papierosów, ale to się niestety nie dzieje. Zamiast tego WHO opiera się wyłącznie na mechanizmie Konwencji Ramowej o Ograniczaniu Użycia Tytoniu (FCTC) i miernikach MPOWER, które nie przyspieszyły globalnego postępu w zmniejszaniu konsumpcji papierosów lub śmiertelności związanej z paleniem. Połączenie silnych mierników MPOWER dla palenia papierosów, przy wsparciu dla mniej szkodliwych alternatyw, może przyspieszyć cel, jakim jest całkowite wyeliminowanie palenia’ – dodaje inny szwedzki badacz, prof. Karl Fagerström, twórca terapii nikotyno-zastępczej dla palaczy.

Gdyby pozostałe kraje UE przyjęły u siebie szwedzki model walki z papierosami, to nawet 3,5 miliona palaczy w UE udałoby się uratować od przedwczesnego zgonu spowodowanego paleniem papierosów tylko w tej dekadzie.

Parlament UE wzywa wprawdzie do prowadzenia badań naukowych, w których badacze porównywaliby szkodliwość alternatyw ze szkodliwością papierosów, ale to dopiero początek europejskiej drogi.

Źródła:
https://smokefreesweden.org/
https://www.eureporter.co/world/sweden/2023/04/01/snus-the-tradition-thats-given-sweden-the-fewest-smokers-in-europe/
https://www.businesswire.com/news/home/20221205005671/en/Sweden-Achieves-the-Lowest-Smoking-Rate-in-Europe-and-is-on-Track-to-Become-Officially-Smoke-Free—The-EU-Must-Take-Note
https://tobaccoreporter.com/2023/03/14/sweden-approaching-smoke-free-status/