Koszty wojny będą dotkliwie odczuwalne w Europie. Wynika to częściowo z tego, że konflikt stanowi bezpośrednie zagrożenie dla bezpieczeństwa w sąsiedztwie Ukrainy. Kraje europejskie będą musiały zwiększyć wydatki publiczne, aby wesprzeć napływ uchodźców z Ukrainy, a także mocno zainwestować w swoje siły zbrojne, aby złagodzić obawy związane z bezpieczeństwem.

Ponadto Rosja i Ukraina są ważnymi dostawcami niektórych surowców, w tym tytanu, palladu, pszenicy i kukurydzy. Rosną obawy związane z problemami w łańcuchu dostaw, w tym producentów samochodów, smartfonów i samolotów. W dalszym ciągu należy oczekiwać wyższych cen surowców ze względu na zakłócenia w eksporcie żywności i innych towarów z Ukrainy oraz sankcje nałożone na eksport z Rosji. Wojna doprowadziła już do 30-procentowego wzrostu cen ropy, 90-procentowego wzrostu europejskich cen gazu i 17-procentowego wzrostu cen żywności.

Wysoki Komisarz Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców szacuje, że od początku wojny z Ukrainy uciekło około sześciu milionów ludzi. W krótszej perspektywie prawdopodobnie nastąpi znaczna dalsza migracja z Ukrainy do Europy Zachodniej, z Polską wśród najważniejszych odbiorców w pierwszej kolejności. W zależności od tego, jakie kontrole graniczne zostaną wprowadzone na Ukrainie, jak długo potrwa konflikt i jak po wojnie ustabilizuje się gospodarka, prawdopodobna wydaje się emigracja na dużą skalę. Będzie to stanowić poważne wyzwanie, głównie dla Europy Zachodniej, w zakresie finansów publicznych, a także znalezienia domu, zapewnienia pracy i miejsc w szkołach oraz promowania integracji. W krótkim okresie pojawią się koszty. Nie jest łatwo je oszacować, ale w Unii Europejskiej uchodźcy mogą kosztować od 8 tys. do 10 tys. euro na osobę w pierwszym roku pod względem mieszkania i wsparcia. Jednak wszystkie badania pokazują, że w drugim, trzecim, czwartym roku – zwłaszcza jeśli uchodźcy wchodzą na rynek pracy i jeśli w pierwszym roku również otrzymali wsparcie i pomoc w znalezieniu pracy, nauki języka — stają się korzystni dla gospodarki. Wielu ekonomistów twierdzi, że ci uchodźcy są wielką szansą dla wielu krajów europejskich, ponieważ pojawiają się w momencie, w którym występują znaczne niedobory pracowników. Właściwa polityka może dopasować niektórych uchodźców do tych miejsc pracy i zamienić krótkoterminowe koszty w zwrot dla gospodarki przyjmującej.

Konflikt ma również doprowadzić do wzrostu wydatków na obronność. Spowoduje to spore problemy fiskalne. Na przykład kraje będące zarówno w NATO, jak i w UE, które są szczególnie narażone na kryzys, takie jak Niemcy, zwiększyły już wydatki wojskowe do 2 proc. PKB. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że wydatki na obronność w NATO wzrosną w ciągu najbliższych kilku lat, szczególnie w Europie Zachodniej, gdzie większość krajów nie osiąga natowskiego celu wydatków na poziomie 2 proc. PKB, przy średniej wynoszącej 1,6 proc. Istnieje również szansa, że członkostwo w NATO wzrośnie, ponieważ niedawno, po długich okresach neutralności wojskowej, ubiegała się o nie zarówno Finlandia, jak i Szwecja.

Zdjęcie: PAP

Eksport pszenicy z Rosji i Ukrainy stanowi około 1/4 globalnego eksportu. Istnieje również znaczny eksport kukurydzy i innych zbóż gruboziarnistych, przy czym Ukraina i Rosja stanowią prawie 1/5 światowego eksportu. Około 80 proc. światowego eksportu oleju słonecznikowego pochodzi z Ukrainy i Rosji. W 2021 roku produkty rolne stanowiły 41 proc. całkowitego eksportu Ukrainy. Sankcje i zakłócenia w dostawach mogą prowadzić do wyższych cen pszenicy i innych zbóż, zwiększając i tak już silną presję inflacyjną w gospodarce światowej. Mogą również wystąpić niekorzystne konsekwencje polityczne w niektórych gospodarkach wschodzących, takich jak Egipt czy Bangladesz, które opierają się na importowanym zbożu i gdzie żywność stanowi wysoki udział wydatków gospodarstw domowych. Dostawy produktów rolnych z Ukrainy, która znana jest jako spichlerz świata, utknęły w rozdartym wojną kraju, ponieważ port w Odessie i sąsiednie porty zostały zablokowane przez rosyjską flotę.

David Beasley, szef Światowego Programu Żywnościowego Organizacji Narodów Zjednoczonych, błaga prezydenta Rosji Władimira Putina o ponowne otwarcie ukraińskich portów Morza Czarnego. – Miliony ludzi na całym świecie umrą, ponieważ te porty są blokowane – powiedział Beasley, po czym zwrócił się bezpośrednio do Putina. – Jeśli masz serce do reszty świata, niezależnie od tego, co myślisz o Ukrainie, musisz otworzyć te porty. Beasley ostrzegł, że porty muszą zacząć działać w ciągu najbliższych 60 dni, w przeciwnym razie ukraińska gospodarka skupiona na rolnictwie ulegnie implozji. – Jeśli ten problem z portami nie zostanie rozwiązany, ukraińska gospodarka całkowicie się załamie.

Odblokowanie portów nie będzie łatwe. Nie tylko są strzeżone przez miny i pancerniki, ale ukraińskie wojsko obawia się również, że ich ponowne otwarcie pozwoli Rosji zaatakować Ukrainę przez jej porty. Beasley wezwał do ‘zrozumienia’ w społeczności międzynarodowej, że zrobią to, ‘co jest konieczne, aby chronić porty przed inwazją’. Ograniczenie podaży w sytuacji szalejącej inflacji jest Putinowi na rękę, bo wywołuje coraz potężniejszy i drastyczny nacisk na sojuszników Ukrainy i przekonuje głodujących ludzi do ustępstw za wszelką cenę, żeby tylko zakończyć ten konflikt jak najszybciej.

Photo by Thom Frijns on Unsplash